Il-Konklavi Papali huwa l-proċess formali u ritwali li bih jintgħażel Papa ġdid wara l-mewt jew ir-riżenja ta’ Papa preċedenti. Din l-elezzjoni ssir fi ħdan il-Kulleġġ tal-Kardinali, li jinkludi biss dawk il-kardinali li jkunu għadhom ma laħqux l-età ta’ 80 sena. Il-kelma “konklavi” ġejja mil-Latin cum clave, li tfisser “magħluq b’ċavetta”, riflessjoni tad-drawwa li l-kardinali jiġu magħluqin fil-Palazz Appostoliku, mingħajr kuntatt mal-bqija tad-dinja, biex jiggarantixxu libertà u konċentrazzjoni fil-votazzjoni. Il-konklavi jsegwi regolamenti stabbiliti f’dokumenti papali bħall-kostituzzjoni Universi Dominici Gregis, promulgata mil-Papa San Gwanni Pawlu II, u jkun akkumpanjat minn ċerimonji solenni u simboli bħal dak tad-duħħan abjad jew iswed li joħroġ mill-kamra tal-votazzjoni. Dan il-proċess mhux biss jassigura t-tranżizzjoni tal-poter spiritwali fil-Knisja Kattolika, iżda wkoll jirrifletti l-importanza tat-tradizzjoni u l-kontinwità fi ħdan il-Vatikan.
L-elezzjoni ta’ San Fabjan bħala Papa fis-sena 236 hija waħda mill-episodji l-aktar notevoli fl-istorja bikrija tal-Knisja, partikolarment għax turi l-element spiritwali li kien jitqies bħala kruċjali fil-proċess ta’ għażla. Skont kitba ta’ dak iż-żmien, Fabjan, la kien fost il-kandidati u lanqas persuna magħrufa, iżda ġie elett unanimament wara li hamiema bajda niżlet fuqu waqt li kien preżenti fil-laqgħa, ġest interpretat bħala sinjal divin. Dan l-avveniment jindika li l-elezzjonijiet bikrin tal-papiet kienu ferm differenti minn dawk moderni; kienu jitwettqu mill-kleru u l-komunità Nisranija ta’ Ruma aktar milli minn kardinali magħżula. Ma kienx jeżisti għadu l-proċess istituzzjonalizzat tal-konklavi kif nafuħ illum, li beda jissawwar fis-seklu 11 u ġie formalment stabbilit fis-seklu 13. L-għażla ta’ Fabjan tirrifletti wkoll kif l-ispiritwalità u s-simboli kienu jservu bħala strumenti ta’ leġittimazzjoni u gwida fil-ħajja ekkleżjastika bikrija, fi żmien meta l-Knisja kienet għadha qed torganizza ruħha f’istituzzjoni strutturata.
Matul iż-Żminijiet Skuri (Dark Ages), jiġifieri bejn is-sekli 5 u 10, il-proċess ta’ għażla tal-papa kien spiss immarkat minn instabbiltà politika u influenzi esterni, partikolarment mill-imperaturi u mill-familji nobbli Rumani. F’dan il-perjodu, il-konklavi kif nafuħ illum ma kinux jeżistu f’forma istituzzjonalizzata; minflok, l-elezzjoni tal-papa kienet spiss frott ta’ kompromessi bejn il-kleru, in-nobbiltà u xi kultant anki l-poplu ta’ Ruma. L-awtorità ċivili, b’mod speċjali dik tal-imperatur tal-Bizanzju u aktar tard dik tal-imperatur tal-Qdusija Rumana (Holy Roman Emperor), kienet tidħol direttament fil-proċess elettorali, xi drabi anki bl-użu ta’ forza jew pressjoni politika. Dan wassal għal diversi elezzjonijiet kontroversjali u għal żmienijiet fejn kien hemm aktar minn pretendent wieħed għall-papat. Madankollu, il-bżonn ta’ struttura aktar regolata beda jseħħ b’mod aktar ċar lejn it-tmiem ta’ dan il-perjodu, bil-Knisja tibda tfittex mezz biex tnaqqas l-indħil sekulari u tiżgura għażla aktar spiritwali u awtonoma tal-mexxej tagħha.
Benedittu IX huwa wieħed mill-aktar figuri kontroversjali fl-istorja tal-papat, u jibqa’ uniku bħala l-uniku Papa li okkupa t-tron Petrin tliet darbiet separati bejn l-1032 u l-1048. Ġie elett għall-ewwel darba bħala żagħżugħ, probabbilment taħt l-età ta’ 20 sena, grazzi għall-influwenza u l-poter politiku tal-familja tiegħu, il-familja nobbli Tusculum. Il-pontifikat tiegħu kien imtappan b’diskors dwar imġiba morali dubjuża u amministrazzjoni ineffettiva, li wasslu għal irvellijiet f’Ruma u l-ħtieġa li jitlaq mill-papat. Madankollu, reġa’ lura darbtejn, bl-użu ta’ mezzi politiċi u pressjoni fuq il-kleru, u saħansitra f’ċertu mument huwa allegat li biegħ il-papat lill-arċidjaknu Giovanni Graziano, li sar Papa Girgor VI. Is-sitwazzjoni inċerta tiegħu ħalliet impatt qawwi fuq il-perċezzjoni tal-papat u serviet bħala katalist għal riformi importanti fi żmien il-moviment tal-Purifikazzjoni tal-Knisja, li ried jindirizza l-korruzzjoni u l-influwenza politika fl-għażla tal-papa. Il-każ ta’ Benedittu IX juri l-urġenza li l-Knisja kellha fiż-żminijiet medjevali biex tistabbilixxi proċess elettorali iktar serju, spiritwali u regolat.
Id-deċiżjoni storika tal-Papa Nikola II fl-1059 biex idaħħal uffiċjalment il-kardinali bħala l-eletturi ewlenin tal-papa kienet punt ta’ bidla kruċjali fl-iżvilupp tal-istituzzjoni tal-konklavi. Permezz tad-digriet In Nomine Domini, huwa stabbilixxa li l-elezzjoni tal-Papa kellha tkun primarjament fil-ġurisdizzjoni tal-kardinali, jiġifieri dawk li kienu jmexxu l-knejjes maġġuri ta’ Ruma. Dan l-att sar b’risposta għall-kriżijiet ta’ leġittimità u l-indħil politiku li kienu kkaratterizzaw il-papat fis-sekli ta’ qabel, speċjalment f’każijiet bħal dak ta’ Benedittu IX. B’din ir-riforma, Nikola II għamel pass importanti lejn awtonomija ekkleżjastika, billi naqqas l-influwenza tan-nobbiltà Rumana u tal-imperatur tal-Qdusija Rumana (Holy Roman Emperor) fl-elezzjoni tal-mexxej tal-Knisja. Għalkemm l-elezzjoni kienet għadha ssir f’Ruma u taħt ċirkostanzi mhux dejjem stabbli, id-deċiżjoni tiegħu ħolqot il-bażi għall-konklavi strutturati li ġew żviluppati fis-sekli ta’ wara. Din ir-riforma kienet essenzjali biex tissaħħaħ il-leġittimità spiritwali u istituzzjonali tal-papat, u għenet biex tgħaddi l-awtorità lejn korp magħżul b’responsabbiltà u dixxerniment aktar reliġjuż.
Il-konklavi li beda f’Viterbo fl-1268 u spiċċa fl-1271 huwa meqjus bħala wieħed mill-aktar sinifikanti u twal fl-istorja tal-Knisja Kattolika, u wassal għall-elezzjoni ta’ Tebaldo Visconti bħala Papa Ġregorju X. Wara l-mewt ta’ Klement IV, il-Kulleġġ tal-Kardinali baqa’ ma setax jilħaq ftehim dwar min għandu jkun il-papa li jmiss, minħabba frizzjoni politika bejn il-kardinali Franċiżi u Taljani fil-Kurja. Il-fatt li l-konklavi damu għal aktar minn tliet snin uriet kemm kienet bżonnjuża riforma fil-proċess elettorali. Il-poplu ta’ Viterbo, frustrat bil-ftit progress, saħansitra ħa inizjattivi drastici: l-għeluq tal-kardinali f’dar waħda u t-tnaqqis tal-kumditajiet tagħhom biex iħeġġuhom jaslu għal deċiżjoni. Fl-aħħar, inħatar Tebaldo Visconti, figura kompromessa u rispettata li dak iż-żmien kien lajk u qiegħed fl-Art Imqaddsa bħala legat waqt il-krucjati. L-elezzjoni tiegħu, li seħħet barra mir-restrizzjonijiet ta’ kandidat minn fost il-kardinali stess, kienet sinjal ċar tal-bżonn ta’ bidla. Dan l-avveniment storiku wassal biex Gregorju X, wara l-elezzjoni tiegħu, sejjaħ il-Konċilju ta’ Lyon fl-1274 u stabbilixxa l-ewwel regoli formali għall-konklavi papali, li għal darb’oħra saħħew l-indipendenza u l-effikaċja tal-elezzjoni papali.
Bejn is-seklu erbatax u t-tmintax, il-konklavi papali kienu mmarkati mhux biss minn protokolli aktar stabbiliti, iżda wkoll mill-użu strateġiku tal-jus exclusivae, jiġifieri d-dritt ta’ veto, li kien jintuża minn monarkici Kattoliċi Ewropej — b’mod partikolari r-rejiet ta’ Franza, Spanja u l-Imperatur tal-Qdusija Rumana (Holy Roman Emperor) — biex jipprevjenu l-elezzjoni ta’ kandidati papali li kienu meqjusa ostili jew mhux konvenjenti għall-interessi tagħhom. Dan id-dritt, għalkemm qatt ma kien formalment rikonoxxut fil-liġi kanonika, kien tollerat bħala parti mill-prattika diplomatika fi ħdan il-konklavi. Kien jintuża minn kardinal b’mandat speċjali mingħand sovran, li kien iħabbar il-veto f’mument kritiku qabel il-maġġoranza meħtieġa tintlaħaq. Dan l-intervent politiku ħafna drabi kellu impatt qawwi fuq ir-riżultat finali, bħalma ġara fil-konklavi tal-1644 u tal- veto famuż tal-1800 kontra il-Kardinal Carlo Bellisomi mill-Awstrija. Għalkemm il-veto kien ifisser indħil ċivili fil-proċess spiritwali tal-għażla papali, għall-potenzi sekulari kien meqjus bħala mezz neċessarju biex jiġu protetti l-interessi politiċi u reliġjużi tagħhom. Fl-aħħar mill-aħħar, it-tolleranza ta’ dan il-prattika wasslet għal kritika dejjem tikber, u ġiet formalment ipprojbita mill-Papa Piju X fl-1904, li ddikjara li kull attentat ta’ veto għandu jiġi sanzjonat bil-penali ekkleżjastika.
Għalkemm illum il-ġurnata l-Kappella Sistina hija meqjusa bħala l-post proprju u simboliku għall-konklavi papali, dan ma kienx dejjem il-każ fil-kwadru storiku tal-Knisja. Fil-fatt, matul is-sekli, diversi konklavi ġew miżmuma f’lokalitajiet differenti, kemm minħabba ċirkustanzi politiċi, kif ukoll minħabba mewt tal-Papa barra Ruma jew instabilità soċjali fil-Belt Eterna. Eżempju magħruf huwa l-konklavi li sar f’Viterbo bejn l-1268 u l-1271, li kien wieħed mill-itwal fl-istorja u wassal għall-elezzjoni ta’ Tebaldo Visconti. Barra minn hekk, konklavi ġew miżmuma f’Avignon matul is-seklu erbatax, meta s-Sede Appostolika kienet temporanjament imċaqalqa Franza, u aktar tard f’Napli, f’Kostanza, f’Perugia, f’Bologna, u postijiet oħra. Saħansitra fl-1799–1800, wara l-invażjoni ta’ Napli minn Napuljun, il-konklavi kellu jsir f’Venezja taħt il-protezzjoni tal-Imperatur Awstrijak. Kien biss fl-1878, wara l-mewt ta’ Piju IX, li ġie stabbilit li l-Kappella Sistina tkun il-post regolari u stabbli għall-konklavi, u minn dak iż-żmien ’l hawn dan l-ispazju sar ċentrali għall-proċess elettorali papali, kemm għal raġunijiet prattiċi kif ukoll spiritwali. Dan il-passat diversifikat jixhed l-adattabilità tal-Knisja għall-kuntesti storiċi filwaqt li tibqa’ tfittex kontinwità fl-awtorità spiritwali tagħha.
Fil-1878, kien hemm spekulazzjonijiet serji dwar il-possibbiltà li l-konklavi papali jinżammu f’Malta, wara l-mewt ta’ Papa Piju IX. Dan minħabba l-isfidi li kien qed jiffaċċja l-papat, partikolarment wara t-telf tal-Istati Papali fl-1870 wara l-Kawża ta’ Ruma u l-inkorporazzjoni tagħhom fl-Istat Taljan, li ħallew lil Ruma taħt kontroll sekulari tal-gvern Taljan. Malta, allura, ġiet ikkunsidrata bħala għażla prattika għal post alternattiv, minħabba r-rabta storika tagħha mal-Knisja u l-għarfien li kienet gżira sigura taħt il-kontroll tal-Imperu Brittaniku. Madankollu, minkejja li Malta kienet għandha l-istatus ta’ territorju protett mill-Ingilterra, u l-poplu tagħha kien leali ħafna lejn il-papat, il-konklavi ma seħħewx fuq il-gżira. Ir-raġuni kienet li l-kardinali ppreferew li jżommu l-elezzjoni tagħhom fiż-żona tradizzjonali ta’ Ruma, fejn il-kardinali kienu aktar konnessi mal-kwistjonijiet politiċi u reliġjużi li kienu jinvolvu l-elezzjoni ta’ papa ġdid. Fil-fatt, minkejja l-inċertezzi ta’ dak iż-żmien, Malta baqgħet bħala simbolu ta’ lealtà lejn il-papat, iżda l-istorja tal-konklavi fl-1878 għandha tibqa’ meqjusa bħala opportunità li ma seħħetx.
Matul is-seklu għoxrin, il-proċess tal-konklavi papali kien irregolat minn diversi kostituzzjonijiet appostoliċi li ġew promulgati sabiex jissodisfaw il-ħtiġijiet dejjem jinbidlu tal-Knisja Kattolika f’kuntest storiku u soċjali li kien qed jevolvi. Waħda mill-iktar kostituzzjonijiet importanti kienet Vacantis Apostolicae Sedis, ippubblikata minn Papa Piju XII fl-1945, li stabbiliet regoli ċari dwar il-ġestjoni tal-Vakanza Appostolika u l-elezzjoni tal-Papa, filwaqt li tnaqqas l-indħil estern u tiżgura l-awtonomija tal-Kulleġġ tal-Kardinali. Aktar tard, fl-1975, Papa Pawlu VI ħareġ il-kostituzzjoni Romano Pontifici Eligendo, li mhux biss ikkonfermat ir-regoli eżistenti iżda wkoll introduċiet limiti ta’ età għall-votazzjoni, billi eskluda lill-kardinali li jkunu qabżu l-età ta’ 80 sena milli jipparteċipaw fil-vot. Din kienet miżura importanti biex tiġi żgurata effiċjenza u diskrezzjoni akbar. Fl-1996, Papa Ġwanni Pawlu II ppubblika Universi Dominici Gregis, dokument komprensiv li għadu s-sisien tal-konklavi sal-lum, li rregola mhux biss l-ordni tal-votazzjoni u l-proċedura tal-għeluq, iżda wkoll aspetti morali u spiritwali tal-proċess kollu. Dawn il-kostituzzjonijiet kollha juru l-kontinwità u l-adattabilità tal-Knisja fl-amministrazzjoni tal-aktar att wieħed kruċjali għall-ħajja tagħha: l-għażla tal-pontifiku suprem.
Il-konklavi tal-1939, li seħħ wara l-mewt ta’ Papa Piju XI, jibqa’ mfakkar bħala l-iqsar konklavi tas-seklu għoxrin, tant li dam biss sittax-il siegħa mit-tluq tiegħu sat-tħabbira tal-Papa l-ġdid. Il-konklavi nbeda fil-1 ta’ Marzu 1939 u ġie fi tmiemu fit-2 ta’ Marzu bl-elezzjoni ta’ Eugenio Pacelli, li ħa l-isem ta’ Papa Piju XII. Il-proċess tant kien effiċjenti u mingħajr kontroversji, li saħansitra ġew meħuda biss tliet votazzjonijiet biex jintlaħaq il-kunsens meħtieġ. Fatturi li kkontribwixxew għal dan it-tul qasir kienu r-rispett kbir li Pacelli kien igawdi fost il-kardinali, kemm bħala Segretarju tal-Istat kif ukoll bħala diplomatiku b’esperjenza, u l-konsensus mifrux dwar il-ħtieġa ta’ tmexxija stabbli u kapaċi f’perjodu ta’ tensjoni politika kbira, hekk kif l-Ewropa kienet mixja lejn it-Tieni Gwerra Dinjija. Il-konklavi tal-1939, għalhekk, mhux biss jispikka għan-nuqqas ta’ tul rekord tiegħu, imma wkoll bħala eżempju ta’ kif l-għaqda interna fil-Kulleġġ tal-Kardinali tista’ twassal għal għażla rapida u qawwija f’mumenti ta’ kriżi globali.
Il-konklavi tal-1958, li seħħ wara l-mewt ta’ Papa Piju XII, kien wieħed mill-aktar interessanti fl-istorja kontemporanja tal-papat, mhux biss minħabba li dam erbat ijiem u għadda minn disa’ rawnds ta’ votazzjoni, iżda wkoll minħabba li, fi stadji bikrin tal-votazzjoni, ġew irrapportati żewġ voti li ngħataw lil Monsinjur Giovanni Battista Montini – dak iż-żmien Arċisqof ta’ Milan – minkejja li hu ma kienx kardinal u lanqas preżenti fil-konklavi. Dan l-iżvilupp kien sorprendenti, peress li, skont il-liġi tal-Konklavi, biss kardinali jistgħu jipparteċipaw fil-votazzjoni, iżda legalment huwa possibbli li jiġi elett kwalunkwe raġel mgħammed li jkun xieraq għall-episkopat, anke jekk mhux kardinal. Il-fatt li Montini, li kien magħruf bħala figura prominenti u rispettata fi ħdan il-Kurja Rumana u b’għeruq fil-politika ekkleżjastika moderna, irċieva dawn il-voti, jixhed kemm kienet diġà konsolidata l-fama tiegħu bħala kandidat papabbli. Madanakollu, hu stess, li ma kienx preżenti fil-Kappella Sistina, aktarx ma kienx konxju ta’ dawn l-indikazzjonijiet bikrin ta’ fiduċja, u eventwalment fl-istess konklavi ġie elett il-Kardinal Angelo Giuseppe Roncalli, li ħa l-isem ta’ Ġwanni XXIII. Sitt snin wara, fl-1963, Montini nħatar Papa bħala Pawlu VI, f’dak li jidher bħala tkomplija naturali tal-fiduċja li wrew fih xi kardinali sa mill-1958.
It-teżi magħrufa bħala “l-Ipoteżi ta’ Siri” (Siri Thesis) hija teorija kontroversjali u mhux konfermata li tgħid li l-Kardinal Giuseppe Siri, Arċisqof ta’ Genova, ġie elett Papa waqt il-konklavi tal-1958, iżda l-elezzjoni tiegħu ġiet sfurzata biex tiġi rtirata taħt pressjoni esterna, possibbilment minn potenzi politiċi jew forzi minn barra l-Knisja. Skont din it-teorija, Siri kien elett b’mod validu u aċċetta l-pontifikat, ħa l-isem ta’ Gregorju XVII, iżda taħt theddid serju—li allegatament kellu konsegwenzi fuq il-Knisja Kattolika kollha—kien imġiegħel jirrinunzja qabel ma ġie mħabbar uffiċjalment. Din it-teżi, li bdiet tiċċirkola fost ċerti ċrieki tradizzjonalisti fil-Knisja, tistrieħ prinċipalment fuq allegazzjonijiet mhux verifikati, dokumenti mhux uffiċjali u silenzju suspettuż minn partijiet tal-ġerarkija ekkleżjastika. Għalkemm il-Kardinal Siri qatt ma kkonferma pubblikament dawn il-pretensjonijiet, u l-Vatikan dejjem ċaħad kategorikament dawn li spekulazzjonijiet, it-teżi tibqa’ att ta’ interess għat-teoristi tal-konfoffa u għat-twemmin ta’ xi gruppi li jħossu li l-Knisja ħarġet mit-triq tradizzjonali tagħha wara l-Konċilju Vatikan II. Għalhekk, il-“Siri Thesis” hija eżempju ta’ kif l-opakezza tal-proċess konklavjali tista’ tagħti lok għal interpretazzjonijiet estremi u suspetti f’ambjenti ta’ tensjoni dottrinali u politika.
Is-sena 1978 hija meqjusa bħala waħda mill-aktar straordinarji fl-istorja moderna tal-Knisja Kattolika, billi fiha seħħew żewġ konklavi papali f’distanza ta’ biss xahrejn. L-ewwel konklavi nbeda wara l-mewt ta’ Papa Pawlu VI f’Awwissu, u fi tmiem ta’ sitt votazzjonijiet, il-Kardinali eleġġew lill-Patrijarka ta’ Venezja, Albino Luciani, li ħa l-isem ta’ Ġwanni Pawlu I. L-għażla tiegħu kienet meqjusa bħala sinjal ta’ tmexxija pastorali u umli, iżda l-pontifikat tiegħu dam biss 33 jum, meta miet b’mod improvviż, li wassal għat-tieni konklavi f’Ottubru tal-istess sena. Dan it-tieni konklavi, li dam erbat ijiem u għadda minn tmien votazzjonijiet, kien storiku għall-fatt li għal-ewwel darba f’aktar minn 450 sena, ġie elett Papa mhux Taljan – il-Kardinal Karol Wojtyła mill-Polonja, li ħa l-isem ta’ Ġwanni Pawlu II. Din l-elezzjoni rrappreżentat bidla simbolika u konkreta: il-Papa l-ġdid ġie minn pajjiż taħt ir-reġim komunista, u l-pontifikat tiegħu kellu jġib miegħu impatt globali kbir kemm fil-politika kif ukoll fil-ħajja spiritwali tal-Knisja. Iż-żewġ konklavi tal-1978 juru kemm il-Knisja tista’ tgħaddi minn perjodi ta’ bidla rapida u storika, u kif l-Ispirtu s-Santu jidderieġi l-elezzjoni papali anke f’ċirkustanzi mhux mistennija.
L-elezzjonijiet ta’ Papa Benedittu XVI fl-2005 u ta’ Papa Franġisku fl-2013 jirriflettu bidliet sinifikanti fil-profil tal-papat u fl-aspettattivi tal-Knisja universali fis-seklu 21. Wara l-mewt ta’ Ġwanni Pawlu II, li kellu wieħed mill-itwal u l-aktar influwenti pontifikati tas-seklu għoxrin, il-Konklavi tal-2005 eleġġew lill-Kardinal Ġermaniż Joseph Ratzinger, wieħed mill-eqreb kollaboraturi tiegħu, wara biss erba’ votazzjonijiet fi żmien inqas minn 24 siegħa. Din l-elezzjoni kienet interpretata bħala għażla ta’ kontinwità dottrinali u teoloġika. Papa Benedittu XVI kien magħruf għall-fond teoloġiku tiegħu u għal viżjoni konservattiva fil-ġestjoni tal-Knisja. Madanakollu, ir-riżenja tiegħu fl-2013 – l-ewwel waħda volontarja f’aktar minn sitt mitt sena – fetħet paġna ġdida fl-istorja tal-papat. Il-konklavi ta’ dik is-sena eleġġew lill-Kardinal Jorge Mario Bergoglio mill-Arġentina bħala l-ewwel Papa Ġiżwita u l-ewwel mill-Amerika Latina, li ħa l-isem ta’ Franġisku. Din l-elezzjoni kienet meqjusa bħala bidla simbolika u pastorali, li enfasizzat sempliċità, ħniena u impenn lejn il-periferiji. Filwaqt li l-elezzjoni ta’ Benedittu rrappreżentat għarfien ta’ esperjenza u ortodossija, dik ta’ Franġisku introduċiet stil ġdid ta’ tmexxija li enfasizza aktar il-kultura tad-djalogu, l-għażla għall-foqra u l-ġustizzja soċjali, u wasslet għal bidliet fit-ton u fil-prijoritajiet tal-Knisja globali.
Fis-seklu 21, il-kostituzzjoni Universi Dominici Gregis ta’ Papa Ġwanni Pawlu II, li kienet is-sisien għall-organizzazzjoni tal-konklavi papali, ġiet emendata darbtejn b’mod sinifikanti mill-papiet suċċessivi, Benedittu XVI u Franġisku, sabiex tiġi adattata għall-kuntest ekkleżjastiku kontemporanju. Fl-2007 u mbagħad fl-2013, Benedittu XVI għamel emendi li introduċew flessibilità akbar fir-regoli tal-votazzjoni, partikolarment billi ppermetta li, f’każ li ma jintlaħaqx kompromess wara diversi skrutinji, l-Kulleġġ tal-Kardinali jista’ jiddeċiedi li javvanza lejn votazzjoni bejn żewġ kandidati biss, anke jekk dan jmur kontra l-istruttura rigida tal-voti meħtieġa li kienet stipulata oriġinarjament.
Dan għen biex jiġi evitati mpassi fit-tul u ħeġġeġ għal effiċjenza fil-proċess elettorali. Aktar tard, fl-2013, qabel ir-riżenja tiegħu, Benedittu għamel emenda oħra li ppermetta lill-konklavi jibdew qabel il-ħamsa u għoxrin jum tradizzjonali mill-mewt jew ir-riżenja ta’ Papa, bil-kundizzjoni li l-kardinali kollha jkunu diġà preżenti. Papa Franġisku, min-naħa tiegħu, żamm l-istruttura ewlenija tal-kostituzzjoni iżda enfasizza aktar l-aspetti spiritwali tal-konklavi, u f’diversi interventi tiegħu tenna l-bżonn ta’ dixxerniment veru u libertà mill-pressjonijiet politika jew ta’ grupp. Dawn l-emendi juru kif il-Knisja tibqa’ tfittex bilanċ bejn il-fedeltà lejn it-tradizzjoni u l-ħtieġa ta’ adattament għar-realtajiet kontemporanji.
Il-Konklavi Papali li ser jibda ghada qed jiġbed attenzjoni speċjali minħabba s-sitwazzjoni bla preċedent li fiha n-numru ta’ kardinali eletturi ser jaqbeż ir-rabta tradizzjonali ta’ 120, kif stabbilit fil-kostituzzjoni Universi Dominici Gregis ta’ Papa Ġwanni Pawlu II fl-1996. Skont din il-kostituzzjoni, il-limitu ta’ 120 kellu jservi bħala mezz biex jiġi żgurat bilanċ prattiku u funzjonali waqt il-konklavi, u sabiex il-proċess ta’ votazzjoni jsir b’mod ordnat u effiċjenti. Madankollu, il-Papa Franġisku, permezz ta’ numru rekord ta’ kreazzjonijiet kardinalizzi f’konsistorji suċċessivi, ikkontribwixxa għal sitwazzjoni fejn in-numru ta’ eletturi taħt l-età ta’ 80 sena seta potenzjalment jaqbeż dan il-limitu tradizzjonali kif fil-fatt sehh. Din il-ġrajja toħloq dimensjoni ġdida għall-interpretazzjoni prattika tal-kostituzzjoni, peress li Franġisku jidher li adotta approċċ aktar flessibbli u pastorali, aktarx fil-konvinzjoni li l-limitu ta’ 120 mhuwiex dogmatiku iżda amministrattiv. Jekk fil-fatt il-konklavi ta’ ghada jseħħ b’numru ta’ eletturi li jaqbeż din il-firxa, dan ikun l-ewwel każ storiku li fih tiġi sfidata direttament l-implimentazzjoni stretta ta’ dan id-dettall mill-kostituzzjoni, u jista’ jservi bħala preċedent għal evalwazzjoni ġdida tar-regolamenti ekkleżjastiċi futuri. Biex tighd kollox f’wiehed mil-ahhar koncistorji tal-Papa San Gwanni Pawlu II, dak tal-2001, bih in-numru ta’ kardinali eletturi kien tela ghal 143 kardinal jigifieri tlieta u ghoxrin il-elettur aktar min-numru mpost fil-kostituzzjoni tal-istess Papa, Universi Dominici Gregis. Pero n-numru nizel that il-massimu mpost sakemm sehh il-konklavi tal-2005 wara l-mewt tal-Papa Pollakk.
Li żviluppi li affettwaw il-konklavi papali matul is-sekli u, b’mod partikolari, fis-seklu għoxrin u wieħed u għoxrin, juru l-kapaċità tal-Knisja Kattolika li żżomm il-kontinwità tagħha filwaqt li tadatta għall-kuntest storiku, soċjali u politiku li jdawwarha. Minn għażliet informali u influwenzati minn pressjonijiet sekulari fis-sekli bikrin, sal-istabbiliment ta’ regoli ċari fil-kostituzzjonijiet appostoliċi u t-tisħiħ tas-segretezza u l-indipendenza tal-votazzjoni, il-konklavi evolvew minn mekkaniżmu prattiku għal proċess spiritwali mħaddan mill-fidi u d-dixxerniment. L-emendi reċenti u l-fatt li l-limitu tradizzjonali ta’ 120 elettur qed jiġi ssospendut prattikament, jindikaw li għalkemm it-tradizzjoni tibqa’ fundamentali, hemm bżonn ta’ flessibilità amministrattiva biex il-Knisja tkun tista’ twieġeb għall-ħtiġijiet taż-żminijiet. Il-konklavi, allura, mhumiex biss att ta’ għażla ta’ mexxej spiritwali, iżda wkoll riflessjoni ta’ kif il-Knisja tifhem lilha nnifisha u r-rwol tagħha fid-dinja. Hekk kif nħarsu lejn il-futur, dan il-proċess elettorali jibqa’ xhieda ta’ bilanċ bejn id-divin u l-istoriku, bejn id-dixxiplina u l-kreattività pastorali, fil-ħarsien tal-missjoni universali tal-papat.
