Għalfejn kien hemm il-kuruna tar-rużarju mpoġġija fuq qatgħa użata minn ġurnal lokali fuq l-iskrivanija tal-kollega tiegħi? It-titlu kien, ‘Hu ra lill-pazjenti kollha tiegħu qabel ma temm ħajtu’.
‘Issa taf’. Maħsud, jien dort. B’għajnejh imdemmgħin, ħataf il-kuruna tar-rużarju u l-artiklu hekk kif tkellem. ‘Missieri sofra fis-silenzju, jiġġieled kontra d-dipressjoni, il-qdusija u l-marġinalizzazzjoni. Għen lil kulħadd. Ħadem ħafna. Għamel lil ħafna kuntenti. Kien maħbub. Baqa’ għaddej. Kien jirċievi bosta noti ta’ ringrazzjament. Iżda ħadd qatt ma beda konverżazzjoni miegħu dwar it-turmenti tiegħu. Hu kien uman. Instab fl-uffiċċju tiegħu mill-kollegi tas-sala. Il-knisja kienet ippakkjata iżda ħadd ma nduna. Għalfejn?’. Webbes il-ponnijiet tiegħu. ‘Li kieku biss kellmuh’.
Naqilgħu mill-għerq dan it-tabù…
Din in-narrattiva ta’ dieqa hija realtà dejjem aktar komuni fost il-professjonisti. Hija proprja din in-narrattiva li għandna bżonn niddisinjaw mill-ġdid. Id-WHO, l-Assoċjazzjoni Internazzjonali għall-Prevenzjoni tas-Suwiċidju u t-Timijiet tal-Kriżi, huma kollha determinati iktar minn qatt qabel biex jheżżu d-dinja ħalli ‘Inbiddlu n-Narrattiva’ u ‘#NibdewIl-Konverżazzjoni’ u b’hekk naqilgħu mill-għerq dan it-tabù.
Fl-Istati Uniti waħedhom, professjonist mediku jmut permezz tas-suwiċidju kuljum, filwaqt li fir-Renju Unit, wieħed imut kull għaxart ijiem. Tnax ħadu ħajjithom b’idejhom lokalment bejn l-1970 u l-2023.
Madwar ħames mitt professjonist edukat Malti fis-sena jikkontempla s-suwiċidju. Ir-rati huma stmati li huma ogħla fost il-ħaddiema manwali. B’xorti tajba, ir-rati ta’ suwiċidju fost il-popolazzjoni ġenerali huma inqas hawn Malta (6.1 meta mqabbel ma’ 14.3 għal kull 100,000 fl-Istati Uniti), grazzi għal-linja tal-kriżi, il-messaġġi, u l-‘app’ Krizi. Madanakollu, in-nies m’humiex numru. Telfa waħda tfisser ħafna. L-għan jibqa’ li ma jkun hemm l-ebda suwiċidju.
L-isfidi psikoloġiċi jistgħu jaffettwaw lil kulħadd
Kif jista’ dan l-uġigħ jgħaddi inosservat? Jista’ dan it-taqlib ikun moħbi? Sfortunatament, dan jista’ jseħħ. L-isfidi psikoloġiċi jistgħu jaffettwaw lil kulħadd. Dawn inaqqsu l-funzjonijiet konjittivi tal-persuna.
Biżgħa minn telf ta’ promozzjoni, li tkun magħruf bħala inkompetenti, mistħija, eżawriment jew aspettattivi mhux f’lokhom minn persuni oħra huma kawżi prinċipali għas-suwiċidju. In-nuqqas ta’ tama u saħħa jiżviluppaw. Id-disprament isegwi. Mingħajr għajnuna, in-narrattiva tispiċċa, traġikament.
Preżentament, xejn ma jhedded lis-saħħa mentali iktar mis-suwiċidju, hekk kif figuri minn madwar id-dinja jindikaw kriżi li qed tevolvi. X’seta’ raġonevolment isir sabiex insalvaw din il-ħajja u dik ta’ tant oħrajn?
L-espert fis-suwiċidalità, il-Professur Sir Louis Appelby – konsulent tal-istrateġija tagħna – u awtur ewlieni tal-Istrateġija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tas-Suwiċidju fir-Renju Unit fl-2023, jelabora fuq il-mistoqsija: ‘Xi stajna nagħmlu iktar kollettivament – is-soċjetà, il-gvernijiet, il-postijiet tax-xogħol, karitajiet, l-iskejjel u l-universitajiet, il-midja, aħna lkoll?’.
Strateġija nazzjonali bi tliet għanjiet prinċipali
F’dan ir-rinaxximent għall-immanniġġjar tal-ħsara lill-persuna nnifisha, l-indirizz tas-suwiċidju b’mod assertiv, xjentifikament u strateġikament huwa l-akbar pass ‘il quddiem fil-qasam tas-saħħa mentali.
L-Istrateġija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tas-Suwiċidju f’Malta tħaddan tliet għanijiet prinċipali: 1. tnaqqas ir-rata ta’ suwiċidju tul l-għaxar snin li ġejjin, 2. ittejjeb is-sapport għan-nies li għamlu ħsara lilhom infushom u 3. ittejjeb is-sapport għan-nies li huma mnikkta mis-suwiċidju.
Dawn huma wkoll il-miri stabbiliti fil-fondazzjoni tagħna ‘Fondazzjoni Sokkors Fil-Pront’ li tisħaq favur, fost affarijiet oħra, uffiċċju għall-prevenzjoni tas-suwiċidju, Att għall-Prevenzjoni tas-Suwiċidju u impenn biex ninkoraġixxu entitajiet nazzjonali u nikkoordinawhom ħalli nimmassimizzaw is-salvataġġ tal-ħajjiet.
L-istrateġija tagħna trid tirrifletti dik ta’ Biden fl-2024 li tinkorpora erba’ direzzjonijiet strateġiċi:
1. Prevenzjoni tas-suwiċidju bbażat fuq il-komunità li jinkludi t-tnaqqis ta’ mezzi letali, sigurtà għal dawk li huma f’riskju, sapport għall-postvenzjoni, u reklutaġġ ta’ maniġers tal-kriżi mħarrġa fi stabbilimenti simili ta’ dawk tal-ewwel għajnuna fuq il-post tax-xogħol. L-aġġornament ta’ professjonisti għas-sindromu akut tal-kriżi jidentifika dimensjonijiet ta’ riskju prinċipali bħal sensazzjoni ta’ qbid mingħajr ħelsien, rispons eċċessiv u l-irtirar soċjali biex insaħħu l-assessjar tar-riskju;
2. Trattament u servizzi tal-kriżi. Filwaqt li nsibu qrib l-elf ċentru tal-kriżi fl-Istati Uniti, fl-Isptar Mater Dei ma nsibux wieħed. L-ebda vettura ddedikata għar-rispons f’każ t’emerġenza mhi disponibbli lanqas;
3. Sorveljanza, titjib fil-kwalità u riċerka. Malta hi ideali għall-ittestjar fil-ġbir t’informazzjoni ta’ kwalità tajba, għall-esebizzjoni tar-riċerka u l-implimentazzjoni tal-politika u l-proġetti sabiex jintemm is-suwiċidju;
4. Ekwità tas-saħħa fil-prevenzjoni tas-suwiċidju. Ejja ma nagħmlux żbalji: kull kollaboratur għandu jiġi nvolut b’mod dinamiku, il-ġbir tar-riżorsi u l-kompetenzi u kif ukoll esperjenzi tal-ħajja (tobba ġenerali, psikoloġisti, persuni importanti, eċċ. huma kollha nklużi – segwu dan l-ispazju). Inkella, l-istrateġija qatt ma tilħaq il-potenzjal kollu tagħha.
Is-suwiċidju qatt m’hu sinjal ta’ dgħjufija jew egoiżmu…
L-iffukar fuq il-problemi fir-relazzjonijiet, l-iżolament, il-mard, l-abbuż mill-alkoħol u d-droga u l-piż finanzjarju jindirizza iktar minn 75% tal-kawżi tas-suwiċidju. Miti ma jgħinux. Is-suwiċidju qatt m’hu sinjal ta’ dgħjufija jew egoiżmu.
In-nies ma jiġux mixħutin fl-infern jekk imutu permezz tas-suwiċidju (omm sfat ittorturata b’dan it-twemmin għal snin sakemm qassis twajjeb assiguraha li mhux il-każ). Finalment, b’xi eċċezzjonijiet sfortunati barra minn xtutna, mhix reat.
‘Nimmissjah. Nitlob għalih kull lejl; nitlob li oħrajn jitkellmu’. Il-kollega tiegħi għandu raġun. Nibdew nitkellmu. Nistaqsu jekk humiex suwiċidali. Dan mhux se jagħmel l-affarijiet agħar.
Tippriedkax, iċċanfarx, tittrattax b’kondexxendenza jew ixxejjen. Dan hu l-iktar punt baxx f’ħajjithom. Ibqa’ magħhom sakemm tasal l-għajnuna. Appoġġja l-implimentazzjoni tal-mitejn suġġeriment fl-istrateġija sabiex turi li l-ħajja fiha l-isfidi, imma hi sabiħa. Ibda l-konverżazzjoni dwar is-suwiċidju issa.
Jekk tinsab fi kriżi, ċempel bla ħlas 24 siegħa kuljum il-linja ta’ kriżi (+35699339966), uża ‘Facebook messenger’ jew l-‘app’ Krizi.