Il-belt ta’ Hague għada, 16 ta’ Diċembru, se ssir iċ-ċentru tad-diplomazija Ewropea hekk kif mexxejja u politiċi għolja minn madwar l-Ewropa u lil hinn jinġabru biex iniedu uffiċjalment Konvenzjoni storika li tista’ tiftaħ it-triq għal mekkaniżmu internazzjonali ta’ kumpens għall-Ukrajna.
Il-Konvenzjoni, imħejjija mill-Kunsill tal-Ewropa u mmexxija flimkien mal-Olanda u l-Ukrajna, għandha twassal għat-twaqqif ta’ Kummissjoni Internazzjonali tal-Kumpens, pass li jimmarka l-bidu formali ta’ proċess legali internazzjonali biex jiġu vvalutati l-ħsarat estensivi kkawżati mill-aggressjoni Russa u potenzjalment, jingħata kumpens.
Fondi u tensjonijiet ġeopolitiċi
Il-kwistjoni tal-kumpens ilha fuq quddiem nett tat-tensjonijiet bejn Brussell u Moska, b’mod partikolari wara d-deċiżjoni tal-Unjoni Ewropea li żżomm assi Russi ffriżati, stmati għal madwar €210 biljun, b’mod indefinit. Dawn l-assi qegħdin jiġu diskussi bħala sors jew garanzija possibbli għal mekkaniżmi finanzjarji li jistgħu jgħinu lill-Ukrajna tiffinanzja r-rikostruzzjoni tagħha, filwaqt li l-proċessi legali relatati mal-kumpens jibqgħu għaddejjin.
Din il-linja politika qajmet reazzjonijiet qawwija mir-Russja, li wissiet dwar konsegwenzi serji u eskalazzjoni potenzjali fir-relazzjonijiet tagħha mal-UE u l-pajjiżi membri tagħha.
“Mill-ewwel ġurnata konna hemm għall-Ukrajna”
Il-Kummissjoni Internazzjonali tal-Kumpens se tkun it-tieni pilastru ewlieni tal-mekkaniżmu ta’ kumpens li qiegħed jibni l-Kunsill tal-Ewropa. L-ewwel wieħed, ir-Reġistru Internazzjonali tad-Danni għall-Ukrajna, twaqqaf fl-2023 u diġà rċieva aktar minn 80,000 talba għal kumpens relatati ma’ djar meqruda, infrastruttura, negozji, telf ta’ dħul u ħsarat morali. Din iċ-ċifra mistennija tkompli tiżdied.
Is-Segretarju Ġenerali tal-Kunsill tal-Ewropa, Alain Berset, sostna li, “il-Kunsill tal-Ewropa u l-imsieħba tiegħu kienu hemm għall-Ukrajna mill-ewwel ġurnata tal-aggressjoni. Issa rridu nħejju l-bażi għal paċi ġusta u dejjiema. Ir-Reġistru tad-Danni u l-Kummissjoni tal-Kumpens se jkunu għodod indipendenti u internazzjonali biex tiġi indirizzata l-kwistjoni essenzjali tal-kumpens”.
Il-pass li jmiss: valutazzjoni u deċiżjoni
Il-Konvenzjoni li se tiġi adottata f’Hague tagħti mandat ċar lill-Kummissjoni, fosthom li:
- tirċievi u teżamina t-talbiet irreġistrati;
- tivverifika l-provi u d-dokumentazzjoni;
- tiddefinixxi l-ammont dovut f’kull każ; u
- tiggarantixxi proċess trasparenti u rikonoxxut internazzjonalment.
Il-Konvenzjoni tidħol fis-seħħ ladarba 25 stat jirratifikawha u jiġu allokati fondi suffiċjenti biex il-Kummissjoni tkun tista’ tibda topera b’mod effettiv.
Pass storiku fil-ġustizzja internazzjonali
Skont diplomati u osservaturi Ewropej dan jirrappreżenta wieħed mill-aktar tentattivi ambizzjużi fl-istorja moderna biex stat aggressur jinżamm responsabbli legalment għal ħsarat estensivi kkawżati waqt kunflitt li għadu għaddej. Il-mekkaniżmu jista’ jiftaħ triq ġdida għal kumpens għal individwi, negozji u istituzzjonijiet u potenzjalment isir mudell għal każijiet simili fil-futur.
Proċess kumpless u riskjuż
Madankollu, il-proċess mistenni jkun twil u kumpless. L-użu ta’ assi Russi ffriżati jibqa’ kwistjoni delikata u sensittiva, b’xi kapitali Ewropej iwissu kontra riskju ta’ konfront ġeopolitiku akbar jekk jittieħdu passi aktar aggressivi.
Barra minnhekk, il-Kummissjoni mistennija tiffaċċja volum kbir ta’ każijiet potenzjali li jinkludu qerda ta’ proprjetà, telf ekonomiku, sfollamenti u ħsarat psikoloġiċi. Il-verifika u d-deċiżjonijiet iridu jsiru b’attenzjoni kbira biex jiġi evitat nuqqas ta’ fiduċja jew pressjoni politika.
Il-Kummissjoni Internazzjonali tal-Kumpens għall-Ukrajna tfakkar li l-paċi vera ma tinkisibx biss b’waqfien tal-ġlied, iżda b’ġustizzja, responsabbiltà u rikonoxximent tad-danni mġarrba. Għada jista’ jinbeda kapitlu ġdid fil-mod kif id-dinja tindirizza l-akkontabbiltà fil-konflitti armati.