“X’hemm fuq il-mejda tiegħek?” Dik hija l-mistoqsija li qed jagħmel l-Uffiċċju tal-Proprjetà Intellettwali tal-Unjoni Ewropea (EUIPO), bħala parti mill-kampanja għall-Jum Dinji ta’ Kontra l-Falsifikazzjoni, li tesponi t-theddida inkwetanti ta’ ikel u xorb foloz madwar l-UE.
L-inizjattiva ġejja hekk kif rapporti riċenti jindikaw li l-falsifikazzjoni fis-settur tal-ikel u x-xorb qed tkompli toħloq riskji sinifikanti għas-saħħa tal-konsumaturi, filwaqt li tagħmel ħsara lill-ekonomiji tal-Ewropa kif ukoll lill-wirt kulinari tagħha.
Prodotti foloz huma ħafna drabi assoċjati ma’ oġġetti ta’ lussu jew mas-settur tal-ħwejjeġ u l-moda. Madankollu, skont il-Valutazzjoni tat-Theddida tal-Kriminalità tal-Proprjetà Intellettwali tal-2022, prodotti tal-ikel – partikolarment biskuttini, għaġin, krisps u ħelu – kienu t-tieni l-aktar kategorija ta’ prodotti maqbuda fil-fruntieri tal-UE fl-2020.
Sejbiet reċenti żvelaw l-ambitu allarmanti ta’ din l-attività kriminali. Ir-Rapport tal-2025 dwar il-Valutazzjoni tat-Theddida tal-Kriminalità Serja u Organizzata tal-Unjoni Ewropea (SOCTA) mill-Europol jenfasizza li t-tkabbir tal-kummerċ elettroniku pprovda lill-falsifikaturi b’toroq ġodda biex iqassmu prodotti tal-ikel frawdolenti. Dan jagħmilha dejjem aktar diffiċli għall-konsumaturi biex jidentifikaw prodotti awtentiċi. Il-kriminali jimmanipulaw it-tikketti u l-ippakkjar tal-ikel u jaġġustaw ukoll il-proċessi tal-manifattura u jimmiraw prodotti ta’ valur għoli.
L-operazzjonijiet tal-infurzar tal-liġi fuq il-post żvelaw ukoll l-iskala tal-problema. L-operazzjoni konġunta Europol-Interpol OPSON, imwettqa kull sena, irriżultat fil-qbid ta’ prodotti tal-ikel foloz u ta’ kwalità inferjuri li jiswew €91 miljun fl-2024.
Id-Direttur Eżekuttiv tal-EUIPO, João Negrão, qal: “Ikel u xorb falz huma theddida kbira għas-saħħa pubblika. Il-kampanja tagħna għandha l-għan li tinforma lill-konsumaturi biex jipproteġu lilhom infushom filwaqt li tappoġġja negozji leġittimi li jħarsu l-istandards tal-kwalità tal-UE. Din hija battalja li rridu niġġieldu flimkien: awtoritajiet, produtturi u konsumaturi bl-istess mod.”
Ir-riskji għas-saħħa għadhom tħassib primarju. Ir-Rapport SOCTA tal-2021 iwissi li nstabu prodotti tal-ikel frodolenti li fihom sustanzi perikolużi bħall-metanol, il-merkurju, il-fipronil u diversi insettiċidi jew pestiċidi.
Il-falsifikazzjoni tax-xorb, partikolarment ix-xorb alkoħoliku, għadha kwistjoni sinifikanti, bi gruppi tal-kriminalità organizzata li jużaw metodi sofistikati biex iqarrqu lill-konsumaturi. Il-falsifikaturi spiss jerġgħu jużaw fliexken oriġinali jew jistampaw tikketti foloz biex ipoġġu fuq fliexken vojta. Dan jagħmilha aktar diffiċli għall-konsumaturi u l-awtoritajiet biex jiddistingwu bejn prodotti leġittimi u frawdolenti.
L-impatt ekonomiku huwa sostanzjali wkoll. Skont in-numri tal-EUIPO, is-settur tal-inbejjed u l-ispirti kien wieħed mill-aktar setturi affettwati mill-falsifikazzjoni matul il-perjodu 2013-2017. B’kollox, €2,289 miljun intilfu fil-bejgħ u kważi 5,700 impjieg ġew meqruda kull sena fl-UE minħabba l-falsifikazzjoni. It-telf fit-taxxi ta’ dawn il-prodotti li jammonta għal € 2,068 miljun, kien sinifikanti wkoll,.
Iċ-Ċina u t-Turkija kienu fost l-aktar pajjiżi rrappurtati ta’ spiss fuq ikel u xorb falz maqbud fil-fruntiera esterni tal-UE fl-2019 u l-2020.
L-INDIKAZZJONIJIET ĠEOGRAFIĊI, MARKA TA’ AWTENTIĊITÀ
L-industrija tal-ikel u x-xorb hija pedament tal-ekonomija tal-UE, tikkontribwixxi b’mod sinifikanti għall-iżvilupp reġjonali, l-impjiegi u l-ħolqien tal-impjiegi. Mill-inbejjed għal prodotti tal-ikel tradizzjonali, l-indikazzjonijiet ġeografiċi (GIs) jippermettu lill-konsumaturi jafdaw u jiddistingwu prodotti ta’ kwalità filwaqt li jgħinu wkoll lill-produtturi jikkummerċjalizzaw aħjar il-prodotti tagħhom. Dawn id-denominazzjonijiet jipproteġu l-ismijiet tal-prodotti li joriġinaw minn reġjuni speċifiċi u li jkollhom kwalitajiet jew karatteristiċi essenzjali minħabba dak l-ambjent ġeografiku.
Is-sistema tal-IĠ tal-UE tinkludi tikketti tad-Denominazzjoni Protetta tal-Oriġini (DPO), tal-Indikazzjoni Ġeografika Protetta (IĠP) u tat-tikketti tal-Ispeċjalità Tradizzjonali Garantita (TSG). Dawn iċ-ċertifikazzjonijiet jippreservaw il-wirt għani tal-kċina Ewropea u jipprovdu lill-konsumaturi b’assigurazzjoni ta’ awtentiċità u kwalità. Bħalissa, l-Unjoni Ewropea għandha aktar minn 3,600 prodott irreġistrat b’indikazzjonijiet ġeografiċi.
Franza, l-Italja u l-Ġermanja huma l-mexxejja kemm fil-produzzjoni kif ukoll fil-konsum tal-prodotti GI, bi Franza waħedha tammonta għal kważi 32% tal-bejgħ tal-prodotti GI tal-UE. L-inbid jikkostitwixxi 54 % tal-konsum totali tal-IĠ tal-UE, li jagħmlu partikolarment vulnerabbli għall-falsifikazzjoni. Prodotti oħra milquta ħafna mill-falsifikazzjoni jinkludu żejt taż-żebbuġa, birra, laħam, ġobon u prodotti tal-ħalib.
KIF IL-KONSUMATURI JISTGĦU JIPPROTEĠU LILHOM INFUSHOM
Il-kampanja tal-EUIPO “X’hemm fuq il-mejda tiegħek?” tipprovdi pariri prattiċi għall-konsumaturi dwar kif jipproteġu lilhom infushom kontra prodotti foloz. Il-konsumaturi huma mħeġġa jixtru minn bejjiegħa u sorsi ta’ distribuzzjoni uffiċjali, kif ukoll websajts uffiċjali tad-ditta, biex jevitaw oġġetti foloz. Il-verifika tat-tikkettar tal-prodott u l-oriġini tiegħu u l-iċċekkjar tal-logos taċ-ċertifikazzjoni jistgħu jgħinu biex tikkonferma l-leġittimità tal-prodott. B’mod partikolari, il-konsumaturi għandhom ifittxu tikketti uffiċjali tal-Indikazzjoni Ġeografika (GI) tal-UE, bħal DPO, IĠP, u TSG, biex jiżguraw l-awtentiċità tal-prodotti li jixtru.
Huwa wkoll importanti li teżamina bir-reqqa l-ippakkjar u l-prodott innifsu, peress li l-prodotti foloz spiss ikollhom difetti fil-finitura jew żbalji ortografiċi. L-użu ta’ għodod ta’ awtentikazzjoni, bħal kodiċijiet QR u ologrammi, jista’ jgħin aktar fil-verifika tal-awtentiċità ta’ prodott. L-EUIPO ħareġ gwida dwar it-teknoloġija kontra l-falsifikazzjoni u l-piraterija li tinkludi aktar minn 40 teknoloġija li jistgħu jgħinu lis-sidien tan-negozji biex jissalvagwardjaw il-marki tagħhom.
TNEĦĦIJA TA’ OĠĠETTI FOLOZ FL-EWROPA
Il-falsifikazzjoni tal-ikel u x-xorb, u l-abbuż tal-indikazzjonijiet ġeografiċi, joħolqu reat sinifikanti u serju li jeħtieġ li jiġi ttrattat fuq livell internazzjonali. L-EUIPO huwa impenjat b’mod attiv fil-ġlieda kontra l-falsifikazzjoni madwar l-UE. Bħala parti mill-isforzi tagħha, tikkollabora ma’ diversi organizzazzjonijiet u awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi, inklużi uffiċjali tal-pulizija u detenturi tad-drittijiet, biex ittejjeb il-kooperazzjoni u l-infurzar transkonfinali fl-Ewropa.
Operazzjonijiet ta’ profil għoli bħal OPSON – li jfisser ‘ikel’ bil-Grieg antik – jgħinu biex ineħħu ikel u xorb foloz u mhux ta’ kwalità mis-suq. Fl-edizzjoni tagħha tal-2024, l-Operazzjoni OPSON, ikkoordinata mill-Europol u l-Interpol b’kollaborazzjoni ma’ diversi awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi f’29 pajjiż fl-Ewropa kif ukoll produtturi tal-ikel u xorb, wasslet għall-qbid ta’ 22 000 tunnellata ikel u madwar 850 000 litru ta’ xorb (l-aktar alkoħoliku) b’valur ta’ €91 miljun. L-operazzjoni rriżultat ukoll fi 11-il netwerk kriminali żarmati u 278 persuna rrappurtati lill-awtoritajiet ġudizzjarji b’rabta mal-falsifikazzjoni. Bħala parti minn dawn l-operazzjonijiet, l-EUIPO jipprovdi għarfien espert dwar id-drittijiet tal-proprjetà intellettwali – partikolarment it-trade marks u l-indikazzjonijiet ġeografiċi – filwaqt li joffri wkoll taħriġ u jaħdem mill-qrib mal-awtoritajiet tal-infurzar biex jiġġieled il-falsifikazzjoni.
Kif evidenzjat mir-rapporti tal-EUIPO, il-produzzjoni u d-distribuzzjoni ta’ prodotti ffalsifikati ħafna drabi huma marbuta mal-kriminalità organizzata – attivitajiet li jimminaw negozji leġittimi, jipperikolaw is-saħħa tal-konsumatur u jgħinu biex jiffinanzjaw tipi oħra ta’ kriminalità serja, bħat-traffikar tad-droga, il-ħasil tal-flus, iċ-ċiberkriminalità, il-frodi u anke t-terroriżmu.
