F’soċjetà li tiddeskrivi lilha nfisha bħala moderna, inklużiva u ġusta, is-sehem tan-nisa fil-politika jibqa’ wieħed mill-aktar indikaturi ċari tal-livell ta’ demokrazija reali. Minkejja li l-Malta kontemporanja għamlet passi ’l quddiem f’diversi oqsma, il-preżenza tan-nisa fil-politika għadha relattivament baxxa meta mqabbla ma’ pajjiżi Ewropej oħra. Din mhijiex biss kwistjoni ta’ numri, imma ta’ rappreżentanza, ta’ valuri u ta’ bilanċ fil-proċess demokratiku. Il-parteċipazzjoni tan-nisa mhijiex favur tan-nisa biss, hija favur soċjetà sħiħa li tfittex li tkun aktar ġusta u sostenibbli.
Il-kuntest storiku u preżenti
Għal snin twal, il-politika Maltija kienet dominata mill-irġiel. Minkejja l-fatt li n-nisa għandhom rata ta’ edukazzjoni u ta’ parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol li dejjem qed tiżdied, il-politika baqgħet tixbah aktar lill-istrutturi patrjarkali tal-passat milli lir-realtà soċjali tal-lum. Fis-snin riċenti, kien hemm tentattiv serju biex dan jitbiddel permezz tal-introduzzjoni tal-mekkaniżmu korrettiv ta’ bilanċ bejn il-ġeneri fil-Parlament; miżura maħsuba biex tgħin jikber il-parteċipazzjoni tan-nisa u jinkiseb bilanċ akbar fil-leġiżlatura.
Il-mekkaniżmu korrettiv jippermetti sa 12-il siġġu addizzjonali fil-Parlament, li jinqasmu b’mod proporzjonat bejn iż-żewġ partiti ewlenin, sabiex jiżdied in-numru ta’ kandidati nisa eletti jekk il-proporzjon tagħhom ikun inqas minn 40%. Din kienet miżura kuraġġuża (għalkemm jien qatt ma qbilt magħha) li wriet rieda politika biex il-bilanċ tal-ġeneru jsir realtà konkreta, mhux biss slogan.
Il-vantaġġi tas-sistema preżenti
Wieħed irid jagħti kas li dan il-mekkaniżmu kellu effett immedjat. Għall-ewwel darba, il-Parlament Malti ra żieda notevoli fil-preżenza tan-nisa, u dan ħoloq diskussjoni nazzjonali dwar il-valur tad-diversità fil-proċess leġiżlattiv. Il-benefiċċju ma kienx biss numeriku; l-aktar importanti kien simboliku u kulturali. In-nisa li daħlu fil-Parlament permezz ta’ dan il-mekkaniżmu mhux biss kisbu spazju, iżda bdew ikunu vuċi għal perspettivi differenti , fuq is-saħħa, l-edukazzjoni, il-familja, l-ambjent u d-drittijiet soċjali.
Barra minn hekk, is-sistema tat sinjal lil nisa oħrajn, speċjalment żgħażagħ, li l-politika m’għadhiex monopolju maskili. Din il-viżibilità tgħin tbiddel il-perċezzjoni kulturali li għal żmien twil żammet lin-nisa ’l bogħod minn din l-isfera. L-ispirazzjoni hi wkoll forma ta’ bidla politika.
In-nuqqasijiet u l-limitazzjonijiet
Minkejja dawn il-passi pożittivi, is-sistema preżenti ma tistax titqies bħala soluzzjoni permanenti. Il-mekkaniżmu korrettiv għandu l-limitazzjonijiet tiegħu u, f’ċerti każi, saħansitra jista’ joħloq sentiment ta’ “korrezzjoni artifiċjali”. Xi wħud jargumentaw li dan il-proċess jista’ jħalli l-impressjoni li n-nisa qed jidħlu fil-politika mhux għax ġew eletti fuq il-mertu tagħhom, imma għax is-sistema tippreferihom. Din il-perċezzjoni tista’ tnaqqas il-leġittimità tagħhom quddiem l-elettorat, u b’hekk taħdem kontra l-għan oriġinali li tippromwovi l-ugwaljanza.
Problema oħra hija li s-sistema tiffoka fuq il-Parlament biss, filwaqt li l-politika hija ħafna aktar wiesgħa. Jekk ma jkunx hemm miżuri paralleli fil-livell lokali, fil-partiti politiċi, u fl-amministrazzjoni pubblika, il-mekkaniżmu jibqa’ parzjalment effettiv. Il-problema strutturali tibqa’: nisa kapaċi u impenjati ħafna drabi ma jaslux biex jikkontestaw minħabba l-bilanċ bejn il-ħajja privata, il-familja u l-ħin politiku, li spiss ikun imfassal skont mudell maskili.
Il-benefiċċji ta’ rappreżentanza ugwali
Minkejja dawn l-isfidi, il-bilanċ bejn il-ġeneri fil-politika huwa vitali. Soċjetà li tinvolvi lin-nisa b’mod sħiħ fil-proċess ta’ deċiżjoni tkun aktar stabbli u ġusta. Ir-riċerka turi li fejn hemm rappreżentanza akbar tan-nisa, hemm aktar enfasi fuq politiki soċjali, edukattivi u ambjentali, kif ukoll fuq it-trasparenza u l-governanza tajba. Il-politika ssir aktar kollaborattiva u inqas polarizzata.
Il-preżenza tan-nisa wkoll tikkontribwixxi biex jinkiser iċ-ċirku ta’ stereotipi li għal żmien twil dehru naturali, bħal dak li jassoċja l-irġiel mal-poter u lin-nisa mal-kura. Meta n-nisa jkunu parti mill-istituzzjonijiet, is-soċjetà tibda tarahom ukoll bħala mexxejja naturali, mhux bħala eċċezzjoni.
Il-periklu li sistema bħal din taħdem “kontra n-nisa”
Wieħed mill-argumenti l-aktar delikati huwa li sistema bħal dik preżenti, jekk ma tkunx imsejsa fuq bidla kulturali, tista’ toħloq dipendenza istituzzjonali. Jiġifieri, flok toħloq bilanċ naturali u sostenibbli, issir biss soluzzjoni temporanja li tgħatti l-problema strutturali. F’dan is-sens, il-mekkaniżmu jista’ “jaħdem kontra n-nisa” jekk ma jiġix akkumpanjat minn politika serja ta’ empowerment, edukazzjoni u bidla fil-mod kif nitkellmu u naħsbu dwar il-politika nnifisha.
Il-bidla reali trid tkun doppja: fuq il-livell istituzzjonali, biex jinfetħu aktar opportunitajiet; u fuq il-livell kulturali, biex jitneħħew il-barrieri mentali u soċjali li jrażżnu l-parteċipazzjoni tan-nisa. Mingħajr dan il-pass doppju, il-parteċipazzjoni tan-nisa tibqa’ kwistjoni ta’ kwoti u mhux ta’ kultura demokratika ġenwina.
X’jista’ jsir biex in-nisa jiġu aktar inkoraġġiti
L-ewwel nett, hemm bżonn ta’ taħriġ strutturat għall-kandidati nisa li jħejjihom għall-ħidma politika: minn kif jitkellmu fil-pubbliku sal-ġestjoni tal-media u l-kampanja elettorali. It-tieni, għandu jkun hemm sistema ta’ mentoring minn politiċi esperjenzati, kemm irġiel kif ukoll nisa, biex jgħinu lil kandidati ġodda jifhmu l-kumplessità tal-proċess politiku.
It-tielet, jeħtieġ bidla fil-mod kif il-partiti politiċi jorganizzaw il-ħinijiet u l-istrutturi interni tagħhom, sabiex dawn ikunu aktar kompatibbli mal-ħajja ta’ familja. Fl-aħħar nett, il-media għandha wkoll rwol fundamentali: għandha turi n-nisa fil-politika mhux bħala kurżità, iżda bħala mexxejja kompetenti li għandhom l-istess awtorità u kapaċità bħall-irġiel.
Fuq livell lokali
Mistoqsija li fil-fatt ħafna drabi din tiġi diskussa f’kuntesti fejn wieħed jikkunsidra li jestendi l-mekkaniżmu korrettiv ta’ bilanċ bejn il-ġeneri għall-livell lokali. Din ma taħdimx. u hawn taħt nagħtik argumenti dettaljati u loġiċi li jispjegaw għaliex is-sistema nazzjonali ma tistax (u ma għandhiex) tiġi applikata fuq il-livell tal-kunsilli lokali f’Malta.
Għaliex din is-sistema ma tistax tiġi applikata fuq livell lokali
1. Daqs u skala differenti
Il-Parlament għandu struttura ċentrali u numru fiss ta’ siġġijiet. Il-kunsilli lokali, min-naħa l-oħra, huma żgħar ħafna. F’komunità b’5 jew 7 membri, sistema ta’ korrezzjoni tkun statistikament inġusta u teknikament imprattikabbli. Korrezzjoni żgħira tkun qed tfisser tibdil kbir fil-proporzjon elettorali u tfixkel ir-rieda diretta tal-votanti.
2. Bażi elettorali personali, mhux partiġġjana
Il-mekkaniżmu korrettiv preżenti jaħdem fuq proporzjon bejn partiti ewlenin. Imma fil-livell lokali, l-elezzjoni hija personali u komunitarja, mhux partiġġjana. Ħafna drabi kandidati jittieħdu fuq il-karattru u l-ħidma tagħhom, mhux fuq l-appartenenza politika. Li żżid kunsillieri fuq bażi ta’ ġeneru tkun tfixkel l-għażla personali tal-elettorat.
3. Il-livell lokali diġà joffri aktar aċċess tan-nisa
In-nisa f’Malta huma diġà aktar preżenti fil-kunsilli milli fil-Parlament. Il-livell lokali jippermetti involviment gradwali, flessibilità u ħidma diretta fuq temi li n-nisa spiss imexxu b’suċċess, bħal soċjali, edukattivi u kulturali. Sistema ta’ korrezzjoni bħal dik parlamentari ma żżidx opportunità; tista’ tnaqqas il-motivazzjoni naturali li diġà teżisti.
4. Differenza bejn il-kunsilli
Il-kunsilli lokali jvarjaw ħafna fid-daqs u fid-demografija. Li tapplika regola uniformi għal kulħadd tkun ineżatta u diskriminatorja. F’xi lokalitajiet diġà hemm bilanċ tajjeb jew anke maġġoranza femminili. Sistema unika tkun kontra s-sussidjarjetà u l-awtonomija tal-lokalitajiet.
5. Il-bilanċ f’livell lokali għandu jkun organiku
Il-kunsilli jirrappreżentaw komunitajiet konkreti, fejn kull vot għandu piż kbir u kull kandidat hu magħruf personalment. Li tiżdied figura wara elezzjoni fuq bażi ta’ ġeneru tkun teħodha kontra l-prinċipju tar-rappreżentanza diretta u toħloq sens ta’ inġustizzja jew tokenism.
6. Il-bidla trid tkun kulturali u strutturali
Il-parteċipazzjoni tan-nisa trid tissaħħaħ b’empowerment, taħriġ u mentoring, mhux b’formuli aritmetiċi. Jeħtieġ appoġġ istituzzjonali biex nisa jkunu jistgħu jikkontestaw bla ostakli prattiċi jew familjari, u mhux interventi li jibdlu r-riżultat elettorali.
7. Periklu ta’ ċentralizzazzjoni
Li tapplika mekkaniżmu bħal dak parlamentari fil-lokal ikun intervent dirett tal-Gvern fi struttura li għandha tkun indipendenti. Dan jmur kontra l-prinċipju tal-awtonomija lokali u tas-sussidjarjetà, li jgħid li d-deċiżjonijiet għandhom jittieħdu mill-livell l-aktar qrib iċ-ċittadin.
8. Tokenism u perċezzjoni negattiva
Fil-lokalitajiet żgħar, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, sistema ta’ korrezzjoni toħloq perċezzjoni perikoluża: li xi ħadd daħal mhux fuq il-mertu, imma fuq preferenza istituzzjonali. Dan idgħajjef il-leġittimità tar-rappreżentant u jnaqqas il-fiduċja fil-proċess demokratiku.
9. Pluraliżmu u kandidati indipendenti
Fil-lokal hemm ukoll kandidati indipendenti jew minn partiti żgħar. Sistema korrettiva marbuta ma’ żewġ partiti tkun esklussiva u tfixkel il-pluraliżmu politiku. Il-kunsilli għandhom jibqgħu spazju miftuħ għal parteċipazzjoni diversa.
10. Ħsieb ġenerali
Il-bilanċ fil-politika lokali għandu jikber b’mod organiku u volontarju, mhux artifiċjali. Il-politika lokali diġà toffri ambjent li jinkoraġġixxi lin-nisa, u l-istrateġija għandha tkun li dan jiġi msaħħaħ permezz ta’ taħriġ, kultura u politika ta’ flessibilità.
Sistema bħal dik parlamentari, jekk tiġi applikata lokalment, tkun taħdem kontra l-ispirtu stess tal-gvernanza lokali, jiġifieri r-rappreżentanza diretta, l-awtonomija, u l-fiduċja tar-residenti fil-proċess demokratiku tagħhom.
Konklużjoni
Is-sehem tan-nisa fil-politika mhuwiex att ta’ ġenerożità, imma obbligu demokratiku. Il-mekkaniżmu korrettiv f’Malta seta’ kien pass meħtieġ, iżda mhux biżżejjed. Issa wasal iż-żmien li din l-inizjattiva tissawwar f’ kultura ġdida ta’ ugwaljanza, fejn il-parteċipazzjoni tan-nisa ma tkunx dipendenti fuq sistema, imma tkun parti naturali mill-ħajja pubblika.
Il-veru suċċess ma jitkejjelx biss bin-numru ta’ nisa fil-Parlament, imma bil-mod kif il-politika tinbidel meta n-nisa jkunu preżenti: aktar ġusta, aktar empattika, aktar f’armonija mal-ħtiġijiet reali tas-soċjetà. F’soċjetà matura, il-bilanċ bejn il-ġeneri ma jkunx korrezzjoni , imma jkun normalità.