Quddiem ir-rata ta’ inflazzjoni ta’ madwar 7 fil-mija f’pajjiżna, u l-pressjoni internazzjonali marbuta maż-żieda fil-prezzijiet fejn fl-aħħar jiem spikkat pressjoni ġdida wara il-prezz taż-żejt, Talk.mt tkellmet mal-ekonomista Jessica Camilleri, li ddikjarat bla tlaqlieq li “hekk kif jgħaddi ż-żmien, is-suq jevolvi, u l-kumpaniji jistgħu jadattaw u jiżguraw provvisti alternattivi oħra bi prezzijiet aħjar’. Hi ddikjarat ukoll li “sitwazzjonijiet li huma bla preċedent bħall-pandemija tal-COVID-19 u l-gwerra tal-Ukrajna, teknikament jissejħu ‘economic shocks. Meta jseħħu xokkijiet bħal dawn, dejjem ikun hemm perjodu ta’ żmien li fih l-ekonomija tkun f’diżekwilibriju sinifikanti. Dan ifisser li, peress li l-istruttura ekonomika tagħna hija tant interdipendenti, se nesperjenzaw perjodi fejn ikollna pressjonijiet inflazzjonarji”.
Staqsejnieha kif l-inflazzjoni f’Malta baqgħet f’livell li hi inqas minn ta’ ħafna pajjiżi oħra Ewropej, il-familji qegħdin xorta waħda jesperjenzaw żieda fi prodotti tal-ikel. Staqsejniha kif tħares lejn iż-żidiet fil-prezzijiet, quddiem il-fatt li pajjiżna jimporta tista’ tgħid kważi kollox minn barra.
Jessica Camilleri, tenna li “pressjonijiet inflazzjonarji mhux biss kienu prevalenti fuq livell lokali iżda wkoll fuq wieħed internazzjonali. Dan minħabba l-inter-dipendenza li teżisti bejn setturi ekonomiċi li dejjem tikber bejn il-ktajjen tal-provvista globalment. Malta għandha karatteristiċi inerenti li jillimitaw il-kapaċità ta’ kumpaniji sabiex jipproduċu bil-massa, u għalhekk ma jkunux jistgħu jibbenefikaw minn dak li nsejħulu ‘economies of scale’ speċifikament minħabba d-daqs żgħir ta’ pajjizna – u għalhekk tinstab li tkun ‘net importer of traded goods’. Konsegwentement, pressjonijiet inflazzjonarji mill-imsieħba kummerċjali inevitabbilment se jinfirxu fuq oġġetti nnegozjati domestikament. Minkejja dan, gvernijiet madwar id-dinja ilhom jimplimentaw mekkaniżmi magħrufin bħala ‘monetary policy’ sabiex iżommu kont ta’ pressjonijiet bħal dawn, b’Malta meqjusa li għandha waħda mill-aktar rati ta’ rkupru mgħaġġla fi ħdan l-Unjoni Ewropea permezz tal-użu effettiv ta’ dawn il-mekkaniżmi.
Imma hemm min qiegħed jabbuża?
Nistaqsuha jekk taħsibx li hemm min qed jabbuża mis-sitwazzjoni tal-gwerra fl-Ukrajna u miż-żieda fl-inflazzjoni u x’taħseb li għandhom ikunu l-miżuri li għandu jieħdu l-gvern biex jikkontrolla l-abbużi fil-prezzijiet.
L-ekonomista tgħid li “sitwazzjonijiet li huma bla preċedent bħall-pandemija tal-COVID-19 u l-gwerra tal-Ukrajna, teknikament jissejħu ‘economic shocks. Meta jseħħu xokkijiet bħal dawn, dejjem ikun hemm perjodu ta’ żmien li fih l-ekonomija tkun f’diżekwilibriju sinifikanti. Dan ifisser li, peress li l-istruttura ekonomika tagħna hija tant interdipendenti, se nesperjenzaw perjodi fejn ikollna pressjonijiet inflazzjonarji, li jistgħu jwasslu wkoll għall-qgħad. ‘Monetary Policy’ u l-miżuri fiskali huma ż-żewġ għodod ewlenin li l-gvernijiet u l-Bank Ċentrali Ewropew jimplimentaw biex jiżguraw li tali effetti jinżammu taħt kontroll, billi jużaw ir-rati tal-imgħax biex jinfluenzaw il-firxa tal-likwidità f’pajjiż. Bħalissa, miżuri bħal dawn qed jiġu utilizzati u jistennew riżultat pożittiv ta’ tnaqqis fl-inflazzjoni għal 4.3% fl-2023, wara li jistabbilizzaw għal dik li tissejjaħ ‘price stability’ ta’ 2.4% sal-2024.
Kumpaniji li għadhom qegħdin jippruvaw jirkupraw…
Mistoqsija dwar il-fatt li hemm importaturi li qed jilmentaw mill-prezzijiet fit-trasport u li dawn qed iwasslu għal żieda fil-prezzijiet, hi tgħid li “s-settur tal-loġistika tibqa’ settur ewlieni f’pajjizna li matulu ġew irreġistrati prezzijiet għoljin. Dan minħabba l-kriżi tal-katina tal-provvista miġjuba mill-pandemija tal-COVID-19 fejn l-ispejjeż tal-ħażna tqiesu li kienu eċċessivi matul il-perjodu ta’ żmien fejn id-domanda lokali għall-prodotti kienet baxxa ħafna. Għalhekk, wara l-ftuħ sħiħ tas-swieq is-sena li għaddiet, il-kumpaniji ppruvaw jerġgħu jiksbu telf magħmul matul dan iż-żmien billi l-ewwel nett kisbu mill-ġdid l-ispejjeż ogħla tal-ħażna tal-inventarju, li wara ġie tradott fi prezzijiet tal-konsumatur. Sfortunatament, minħabba l-kontenut għoli ta ‘importazzjoni fil-biċċa l-kbira tal-prodotti nnegozjati lokalment, dan se jkun inkluż fil-pressjonijiet inflazzjonarji u se jkun parti mill-istrateġija usa’ biex il-prezzijiet aktar baxxi jiġu implimentati mill-Gvern.”
Taxxa armonizzata fejn il-pajjiżi kollha joffru l-istess livell ta’ taxxa
Staqsejniha ukoll kif fl-aħħar jiem, għaddiet leġislazzjoni fl-Unjoni Ewropea fejn ġiet stabbilita dik li qed tissejjaħ ‘global minimum tax’ fuq korporazzjonijiet multinazzjonali ta’ 15 fil-mija. Nistaqsuha taħsibx li din tista’ twassal biex tkompli żżid il-prezzijiet u x’effett tara li jista’ jkun hemm minn din it-tassazzjoni fuq pajjiżna.
Jessica Camilleri tgħid li “entitajiet tal-Unjoni Ewropea ilhom jiddiskutu l-idea li jkun hemm sistema ta’ taxxa armonizzata fejn il-pajjiżi kollha joffru l-istess livell ta’ taxxa. Id-diskussjonijiet indikaw li dan se jiġi implimentat l-aktar għal entitajiet multinazzjonali aktar milli għall-intrapriżi żgħar u medji (SME’s) li bħalissa jiffurmaw madwar 97% tal-listi korporattivi ta’ Malta. Bħalissa Malta timplimenta inċentiv nazzjonali fil-forma ta’ skema ta’ rifużjoni li tagħmel lill-kumpaniji jew individwi barranin eleġibbli biex ikollhom rata ta’ taxxa ‘effettiva’ ta’ 5 fil-mija li ġġenerat benefiċċji ekonomiċi sinifikanti u tkabbir ekonomiku lokalment. Għad hemm diskussjoni abbundanti dwar kif din is-sistema tat-taxxa l-ġdida se taffettwa l-istati membri ekonomikament, madankollu introduzzjoni bħal din tista’ tnaqqas il-vantaġġ kompetittiv tagħna fuq l-offerti fiskali ta’ pajjiżi oħra u inċentivi fiskali oħra jista’ jkollhom bżonn jiġu riveduti u implimentati biex tinżamm il-kompetittività, jekk dan ikun il-każ li l-istess regolamentazzjoni tigi estiża għall-intrapriżi żgħar u medji.”
Iktar ma tkun għolja d-domanda, iktar ikunu għoljin il-prezzijiet
Dwar il-fatt li f’pajjiżna qed jibqa’ jkollna domanda qawwija f’dak li hu konsum, u jekk taħsibx li dan jagħmilha diffiċli jew impossibli li tieqaf ir-rankatura fil-prezzijiet f’pajjiżna, hi tenfasizza li “r-rabta bejn id-domanda tal-konsumatur u l-prezzijiet dejjem se tibqa’ interdipendenti, fejn ekonomikament, iktar ma tkun għolja d-domanda, iktar ikunu għoljin il-prezzijiet. Madankollu, il-kumpaniji jeħtieġ ukoll li jżommu l-kompetittività kemm lokalment kif ukoll internazzjonalment. Għalhekk, il-bilanċ bejn id-domanda miżjuda u l-prezzijiet se jeħtieġ li jiġi mmonitorjat biex jiġi żgurat li l-istabbiltà tal-prezzijiet tibqa’ effettiva, parzjalment bħala inizjattiva iktar usa’ tal-Unjoni Ewropea.”
Qalba għal entitajiet alternattivi
Staqsejniha dwar il-fatt li hemm min qed jistaqsi jekk u forsi il-prezzijiet ta’ xi prodotti hux se jerġgħu jmorru lura għal dak li kienu qabel il-gwerra fl-Ukrajna u jekk taħsibx li dan hu possibbli. Hi tgħid li “minn natura tagħhom, is-swieq jevolvu kontinwament, prodotti ġodda jidħlu fis-suq, xi wħud isiru prodotti dominanti u oħrajn joħorġu mis-suq. Din il-bidla kontinwa tikkawża li l-prezzijiet jinbidlu f’diversi punti fiż-żmien. Huwa għalekk li kumpaniji dejjem iridu jadattaw għaċ-ċirkostanzi ekonomiċi attwali, madankollu b’xokkijiet ta’ provvista bla preċedent bħall-gwerra tal-Ukrajna, kumpaniji li huma kkunsidrati bħala ‘suppliers’ kellhom jaqilbu l-istrutturi tal-katina tal-provvista tagħhom għal entitajiet alternattivi fi ħdan medda qasira ta’ żmien li inizjalment wasslu għall-prezzijiet ogħla, partikolarment f’setturi speċifiċi. Madankollu, hekk kif jgħaddi ż-żmien, is-suq jevolvi, u l-kumpaniji jistgħu jadattaw u jiżguraw provvisti alternattivi oħra bi prezzijiet aħjar li jiżguraw li l-konsumaturi jiksbu valur għall-flus fuq il-prodotti li jinxtraw, biex jerġgħu jiksbu l-istabbiltà tas-suq u jżommu l-kompetittività.”
