Kapijiet tal-gvern tal-Commonwealth qed iħejju biex jisfidaw lir-Renju Unit waqt is-summit ta’ 56 pajjiż tal-Commonwealth, li se jibda llum fil-gżira tal-Paċifiku ta’ Samoa, u jaqblu fuq pjanijiet biex jeżaminaw il-ġustizzja riparatorja għall-kummerċ transatlantiku tal-iskjavi.
Filwaqt li l-uffiċċju tal-Prim Ministru Ingliż jinsisti li l-kwistjoni mhix fuq l-aġenda, diplomatiċi qalu li l-uffiċjali kienu qed jinnegozjaw ftehim biex iwettqu aktar riċerka u jibdew konverżazzjoni sinifikanti dwar kwistjoni li potenzjalment ir-Renju Unit jista jkollu jħallas biljuni ta’ liri f’riparazzjonijiet.
It-test attwali tal-abbozz ta’ komunikat tas-summit jgħid li l-Kapijiet tal-gvern, filwaqt li jinnotaw sejħiet għal diskussjonijiet dwar il-ġustizzja riparatorja fir-rigward tal-kummerċ transatlantiku ta’ Afrikani skjavi u l-iskjavitù tal-mobbli, qablu li wasal iż-żmien għal taħditiet veritieri u ta’ rispett lejn il-ħolqien ta’ futur komuni bbażat fuq l-ekwità.
Jgħid ukoll li l-kapijiet tal-gvern se jkollhom rwol attiv biex iġibu konversazzjonijiet inklussivi bħal dawn li jindirizzaw il-ħsarat u li qablu li jipprijoritizzaw u jiffaċilitaw riċerka ulterjuri u addizzjonali dwar il-kummerċ transatlantiku tal-Afrikani skjavi u l-iskjavitù.
It-test, li xorta jista’ jinbidel ladarba jaslu l-mexxejja tal-Commonwealth, ġie mfassal mid-diplomatiċi qabel is-summit. Uffiċjali Ingliżi rnexxielhom jimblukkaw pjan għal dikjarazzjoni kompletament separata dwar is-suġġett.
Ir-Renju Unit ma ried ebda lingwaġġ fil-komunikat dwar il-ġustizzja riparatorja, iżda qed ikollu jaċċetta li jinkludi tliet paragrafi sħaħ li jistipulaw il-pożizzjoni dettaljata tal-Commonwealth.
Il-ġustizzja riparatorja tista’ tiġi f’ħafna forom, inklużi riparazzjonijiet finanzjarji, ħelsien mid-dejn, apoloġija uffiċjali, programmi edukattivi, bini ta’ mużewijiet, appoġġ ekonomiku, u għajnuna tas-saħħa pubblika.
Uffiċjali mill-Caricom, il-korp li jirrappreżenta lill-pajjiżi tal-Karibew, fittxew li jwessgħu l-kwistjoni sabiex din tinkludi mhux biss il-kummerċ tal-iskjavi madwar l-Atlantiku iżda wkoll il-Paċifiku.
L-abbozz ta’ komunikat jirreferi wkoll direttament għal prattiki magħrufa bħala “blackbirding”, fejn il-popli tal-gżejjer tal-Paċifiku ġew imqarrqa jew maħtufa bħala skjavi jew imġegħla jagħmlu xogħol irħis f’kolonji fir-reġjun kollu.
Fit-tħejjija għas-summit ta’ din is-sena, kien hemm sejħiet dejjem akbar mill-mexxejja tal-Commonwealth biex ir-Renju Unit jiskuża ruħu u jagħmel riparazzjonijiet li jiswew triljuni ta’ liri sterlini għar-rwol storiku tiegħu fil-kummerċ tal-iskjavi.
Rapport ippubblikat is-sena l-oħra mill-Università ta’ West Indies appoġġjat minn Patrick Robinson, imħallef fil-Qorti Internazzjonali tal-Ġstizzja, ikkonkluda li r-Renju Unit kellu aktar minn £18-il biljun f’riparazzjonijiet għar-rwol tiegħu fl-iskjavitù f’14-il pajjiż tal-Karibew.
Il-pajjiżi tal-Karibew, huma magħqudin fit-talba tagħhom għall-ġustizzja għall-ġenerazzjonijiet li imgħoddija u dawk li għadhom qed jgħixu b’dik l-istorja brutali. Il-pożizzjoni tar-Renju Unit li ma jħallasx riparazzjonijiet ma nbidlitx.
Huwa mifhum li l-pożizzjoni ta’ Downing Street – li l-ġustizzja riparatorja mhix fuq l-aġenda – filwaqt li teknikament korretta, irrabjat lil xi ministri tal-Karibew meta kien ovvju li l-kwistjoni kienet se tiġi diskussa fis-summit. Waqt li tkellem mal-ġurnalisti fi triqtu lejn il-Paċifiku, il-Prim Ministru tar-Renju Unit Sir Keir Starmer qal li huwa jrid jiddiskuti l-isfidi attwali mal-mexxejja tal-Commonwealth, speċjalment it-tibdil fil-klima, u mhux kwistjonijiet tal-passat.
