Appena temm id-diskors inawgurali tal-ħatra tiegħu nhar it-Tnejn bħala l-47 president tal-Istati Uniti, Donald Trump mar minnufih fl-Oval Office tal-White House biex jiffirma madwar 200 ordnijiet eżekuttivi. Fost l-ordnijiet li Trump iffirma fl-ewwel jum tiegħu bħala prresident hemm il-maħfra ta’ kważi 1,600 priġunier b’rabta mal-irvellijiet u l-attakk fuq il-Capitol fis-6 ta’ Jannar 2021. Ħafna priġunieri nħelsu fi żmien ftit sigħat.
Trump iffirma wkoll l-ordni biex jinbeda l-proċess tal-irtirar tal-Istati Uniti mill-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO) u d-dikjarazzjoni ta’ emerġenza nazzjonali fil-fruntiera tan-Nofsinhar.
Fil-politika Amerikana, l-ordnijiet eżekuttivi huma għodda ewlenija għal kwalunkwe President Amerikan li jrid iħalli l-marka tiegħu fuq il-politika tal-gvern. L-ordnijiet u direttivi presidenzjali oħra bħal proklamazzjonijiet, normalment ma jinħtiieġux l-approvazzjoni tal-Kungress Amerikan.
Trump wiegħed li joħroġ ordnijiet li jżidu l-programmi ta’ intelliġenza artifiċjali, jistabbilixxu d-Dipartiment tal-Effiċjenza tal-Gvern (Doge), jagħmlu disponibbli rekords relatati mal-qtil tal-President John F Kennedy fl-1963, jidderieġu lill-militar biex joħolqu tarka tad-difiża tal-missili Iron Dome u jipprojbixxu d-diversità, politiki ta’ ekwità u inklużjoni (DEI) mill-militar.
L-ordnijiet ivarjaw minn tibdil drammatiku fil-politika, bħall-approvazzjoni ta Trump għall-kostruzzjoni ta’ żewġ pipelines taż-żejt ikkontestati bl-aħrax fl-2017, għal negozju ordinarju, bħall-istruzzjonijiet ta ‘Barack Obama dwar l-għeluq ta’ nofs ta nhar għad-dipartimenti tal-gvern lejlet il-Milied 2015.
L-awtorità għall-ħruġ tal-ordnijiet hija msejsa fl-Artikolu II tal-kostituzzjoni tal-Istati Uniti, li tgħid: “Is-setgħa eżekuttiva għandha tkun vestita fil-president tal-Istati Uniti tal-Amerika.”
Xi drabi l-ordnijiet isiru fi żmien il-gwerra jew biex tiġi evitata kriżi domestika. Fi Frar tal-1942, il-President Franklin D Roosevelt iffirma ordni eżekuttiva li wasslet għall-ħolqien ta’ ċentri ta’ detenzjoni għal madwar 120,000 Ġappuniż Amerikan.
Fl-1952 il-President Harry Truman ħareġ ordni li poġġiet l-industrija tal-azzar taħt il-kontroll tal-gvern f’tentattiv biex jevita strajk.
Fl-ewwel jum tiegħu fil-kariga fl-20 ta’ Jannar, 2021, Biden iffirma ordni li tibda l-proċess biex l-Istati Uniti terġa’ tingħaqad mal-ftehim ta’ Pariġi dwar il-klima tal-2015, li minnu l-predeċessur tiegħu Trump irtira formalment. Is-Segretarju tal-Istat ta’ Biden, Antony Blinken, qal li dan kien “biex jiġi evitt tisħin planetarju katastrofiku.
Jekk ordni titqies li titbiegħed mil-liġi jew mill-konfini ta’ dak li hu aċċettabbli, tista’ tkun suġġetta għal reviżjoni legali. Il-Kungress jista’ wkoll jgħaddi liġi biex tegħleb l-ordni eżekuttiva, iżda president għandu l-veto.
L-ordnijiet eżekuttivi huma kontroversjali minħabba li jevitaw l-approvazzjoni mill-Kungress, u jippermettu lill-president jaġixxi waħdu.
Ir-Repubblikani ħarrku b’suċċess lil Obama fuq parti mill-bidliet fil-kura tas-saħħa fl-2010, u argumentaw li kien qabeż l-awtorità kostituzzjonali tiegħu meta dewwem unilateralment skadenza tal-kopertura tal-assigurazzjoni.
Il-projbizzjoni tal-ivvjaġġar ta’ Trump fuq xi pajjiżi b’maġġoranza Musulmani kienet kontroversjali ħafna, u Biden temmha malli daħal fil-White House.
President jista ‘wkoll joħroġ ordni meta membri tal-Kungress jaġixxu bil-mod wisq jew meta l-president iħoss li jeħtieġ li jlaħħam dettalji ta’ liġi ġdida.
