L-istorja li ma ngħidux
Is-saħħa mentali tibqa’ waħda mill-ikbar sfidi tas-seklu tagħna. Hija kwieta, moħbija, ħafna drabi mhux magħrufa, iżda xorta waħda tħalli feriti profondi li mhux dejjem jidhru. Għadd ta’ persuni jgħixu kuljum b’piż fuq spallejhom, xi wħud b’dipressjoni, oħrajn b’ansjetà kontinwa, oħrajn b’disturbi oħra li jinfluwenzaw ħajjithom b’mod drammatiku.
Ħafna drabi, dawn il-persuni jilbsu “maskra”. Jidħku, jaħdmu, jattendu attivitajiet soċjali, imma minn ġewwa jkunu qed jiġġieldu ma’ demmhom stess. Kultant il-maskra tkun daqshekk konvinċenti li anki l-qraba l-aktar qrib ma jirrealizzawx li hemm xi ħaġa li mhix f’postha. Imma meta l-piż isir insapportabbli, il-konsegwenzi jkunu traġiċi.
L-uġigħ tal-familji u l-ħbieb
Il-familja u l-ħbieb ħafna drabi jsibu ruħhom imħawdin. Jistaqsu: “Kif ma rajtx?”, “Kif ma ndunajtx li kien qed jissieltu minn ġewwa?” U l-ħtija tibqa’ titgħabba fuqhom. Dan mhux biss iqanqal sens ta’ telf, imma wkoll sens ta’ nuqqas ta’ kapaċità li jgħinu lil min ħabbew.
Meta tkun tard wisq biex tinduna, il-konsegwenzi mhumiex biss fuq dak li jbati, imma fuq ċrieki sħaħ ta’ nies madwaru. It-tfal, l-aħwa, il-ġenituri, il-ħbieb, kollha jiġu mmarkati minn din l-esperjenza u ħafna drabi wkoll jibdew huma nfushom iġorru piż emozzjonali kbir.
Għaliex ħafna jħossuhom weħidhom?
Minkejja li ngħixu fi żmien ta’ teknoloġija u komunikazzjoni istantanja, ħafna persuni b’disturbi mentali jħossuhom aktar iżolati minn qatt qabel.
Hemm diversi raġunijiet għal dan:
• L-istigma – għadna f’soċjetà fejn xi ħadd li jmur għand psikologu jew psikjatra jitqies bħala xi ħadd “dgħajjef” jew “mhux normali”.
• Il-biża’ tal-ġudizzju – ħafna drabi n-nies jippreferu jgħattu s-sintomi tagħhom għax jibżgħu li jitilfu l-imħabba jew ir-rispett ta’ dawk ta’ madwarhom.
• In-nuqqas ta’ għarfien – ħafna ma jafux x’inhi tassew id-dipressjoni jew kif taffettwa l-moħħ u l-emozzjonijiet.
• Il-pressjonijiet soċjali u ekonomiċi – ħajja mgħaġġla, diffikultajiet finanzjarji, stress fuq ix-xogħol, u anke l-inċertezza dwar il-futur jistgħu jkabbru aktar is-sens ta’ vojt.
Meta l-ferħ ma jkunx biżżejjed
Wieħed mill-aktar stejjer li jolqtuna profondament huma dawk ta’ persuni li, minkejja li jidher li għandhom kollox, jagħżlu li jtemmu ħajjithom. Immaġina żagħżugħ jew żagħżugħa li jkollhom tarbija ċkejkna, ħolma li tant ilhom jistennew, u ftit xhur wara, wieħed minnhom jiddeċiedi li jnehhi ħajtu.
Dan juri li l-problema mhix biss “ma għandix għalfejn ngħix”. Xi kultant, il-problema hi sens ta’ vojt kbir li anki l-akbar ferħ estern ma jimliex. Xi drabi jkun minħabba trawmi tal-passat mhux imfejqa, xi kultant pressjonijiet ekonomiċi, xi kultant ansjetà li ma tħallikx tistrieħ, xi kultant sempliċement sens ta’ telf ta’ kontroll fuq il-ħajja tal-individwu.
L-effetti fuq is-soċjetà
Kull mewt relatata mas-saħħa mentali hija allarm serju għall-komunitajiet tagħna. Dawn iġibu magħhom:
• Telfa umana li ma tistax titkejjel.
• Ġenerazzjonijiet affettwati – speċjalment meta jkun hemm tfal involuti.
• Tkissir ta’ komunitajiet u familji – kull każ jitħalla warajh biża’, mistoqsijiet mhux imwieġba, u sens ta’ vulnerabbiltà.
Kemm aħna sensittivi?
Għalkemm il-kliem li nużaw ħafna hu “għaqda”, “solidarjetà”, u “għajnuna”, ir-realtà hi li ħafna drabi ngħaddu ħdejn xulxin bla ma nistaqsu tassew kif qiegħed min-naħa l-oħra. Kemm-il darba ngħidu “inti tajjeb?” u ma nkunux lesti nisimgħu risposta li mhix “iva”?
Għadna lura ħafna fil-mod kif naraw is-saħħa mentali. Ħafna jħossuha bħala xi ħaġa privata li m’għandhiex tinqasam ma’ oħrajn. Imma dan il-mod ta’ ħsieb iżid biss l-iżolament u jżomm is-silenzju li tant hu perikoluż.
X’nistgħu nagħmlu bħala individwi u familji
• Inħarrġu ruħna biex nagħrfu s-sinjali bikrin tad-dipressjoni jew l-ansjetà.
• Inkomplu nitkellmu mal-familjari tagħna mhux biss fuq x’għamlu, imma fuq kif qed iħossuhom.
• Noffru appoġġ mingħajr ġudizzju – xi drabi sempliċi frażi bħal “jien qiegħed hawn għalik” tagħmel differenza kbira.
• Ninkoraġġixxu lil xulxin biex infittxu għajnuna professjonali mingħajr ma nħossuna li qed “nfallu”.
Ir-rwol tal-Kunsilli Lokali
Hawn jidħol l-element komunitarju li ħafna drabi jitħalla barra mid-diskors tas-saħħa mentali. Il-Kunsilli Lokali għandhom opportunità unika biex ikunu l-pont bejn is-servizzi nazzjonali u l-persuni fil-komunità.
Xi miżuri konkreti jistgħu jkunu:
1. Ħolqien ta’ spazji ta’ laqgħat
o Postijiet fejn persuni li jbatu minn problemi ta’ saħħa mentali jkunu jistgħu jiltaqgħu b’mod sigur, bla ġudizzju.
o Dawn l-ispazji jistgħu jkunu fiċ-ċentri komunitarji jew anke fi spazji miftuħa li jinħolqu apposta għall-benessri.
2. Taħriġ għall-familjari u l-ħbieb
o Sessjonijiet li jispjegaw kif wieħed jista’ jinduna b’sinjali ta’ tħassib.
o Għarfien dwar fejn wieħed jista’ jirrikorri għal għajnuna immedjata.
o Ħiliet prattiċi ta’ kif toffri appoġġ emozzjonali lil xi ħadd qrib tiegħek.
3. Laqgħat ta’ informazzjoni u diskussjoni pubblika
o Organizzati b’kollaborazzjoni ma’ psikologi, psikjatri, terapisti u professjonisti oħra.
o L-għan mhuwiex biss edukazzjoni, iżda wkoll li jinkiser it-tabù billi l-problema tiġi diskussa f’forum lokali.
4. Kampanji ta’ għarfien fuq livell lokali
o Posters, fuljetti, jew anke filmati qosra maħluqa apposta għall-komunità li juru li l-għajnuna hi normali u li l-vulnerabbiltà hi parti mill-umanità tagħna.
5. Involviment tal-iskejjel u l-għaqdiet sportivi u kulturali
o Bħala parti mis-sħubija lokali, jista’ jkun hemm taħditiet u workshops li jgħinu lit-tfal u ż-żgħażagħ jifhmu u jindirizzaw l-emozzjonijiet tagħhom qabel ma jsiru problemi akbar.
Tkissir tal-istigma
Il-fatt li l-problema tiġi diskussa fuq livell lokali, f’laqgħat ta’ kuljum jew fi spazji familjari, jgħin biex jitkisser is-silenzju. Għal bidu jista’ jkun diffiċli għax ħafna nies jibżgħu jitkellmu. Imma meta jibdew jaraw li hemm ambjent ta’ aċċettazzjoni u empatija, in-nies jibdew jiftħu qalbhom.
Meta persuna tara li mhux waħda biss, imma għadd ta’ oħrajn fil-komunità qed jiffaċċjaw sfidi simili, l-istigma tonqos u l-kuraġġ biex titkellem jiżdied.
Konklużjoni
Is-saħħa mentali mhix kwistjoni individwali biss, iżda kwistjoni soċjali u komunitarja. Kull każ ta’ dipressjoni jew suwiċidju ma jolqotx biss lil min jgħaddi minnu, imma komunità sħiħa.
Bħala individwi rridu nkunu aktar attenti, aktar sensittivi u aktar preżenti. Bħala familji rridu niftħu spazju għal djalogu emozzjonali. Bħala soċjetà rridu nnaqqsu l-istigma u nagħmlu l-għajnuna aċċessibbli. U bħala Kunsilli Lokali rridu nkunu l-ewwel ċentru ta’ appoġġ, edukazzjoni u qsim ta’ esperjenza.
Jekk verament irridu soċjetà b’saħħitha, irridu nibdew billi nindirizzaw il-ġrieħi moħbija li ħafna nies iġorru f’qalbhom. Għax xi kultant, l-aktar u l-ikbar kura hija li sempliċement li wieħed ma jibqax iħossu waħdu