Operazzjoni f’fażi ta’ esperimentazzjoni tagħti tama li ‘l quddiem ikollna provvista ta’ organi
Ta’ kuljum fl-Istati Uniti 17-il persuni jmutu waqt li jkunu qegħdin jistennew donazzjoni ta’ organu. Kull donatur jista’ jsalva l-ħajja ta’ tmien persuni u jgħin lil aktar minn 75 persuna biex ikollhom kwalità ta’ ħajja aħjar. Kulħadd jista’ jkun donatur, inkluż f’Malta, iżda d-domanda għal dawn it-trapjanti qiegħda dejjem tiżdied u l-lista ta’ stennija hija twila ħafna. Biex tkun indirizzata l-problema ta’ provvista ta’ organi għal trapjanti u jkun evitat abbuż relatat, id-dinja xjentifika għal dawn l-aħħar snin qiegħda tesperimenta b’riżorsi alternattivi fosthom organi ta’ annimali modifikati biex jissostitwixxu dawk umani.
Fil-fatt, f’Maryland fl-Istati Uniti ħarġet l-aħbar li sar trapjant revoluzzjonarju li fih intużat qalb ta’ ħanżir f’pazjent bħala l-aħħar tentattiv li jsalvawlu ħajtu. Dan it-trapjant huwa l-ewwel wieħed ta’ din ix-xorta u għalkemm għadu mhux magħruf jekk huwiex se jirnexxi fit-tul, l-użu ta’ organi mill-annimali issa qiegħed jagħti tama ta’ provvista sostanzjali u kostanti ta’ organi tant bżonnjużi għal eluf ta’ pazjenti madwar id-dinja.
Fl-2019 madwar id-dinja saru total ta’ 153,863 trapjanti ta’ organi bl-aktar wieħed komuni tal-kliewi segwit minn dawk tal-fwied, imbagħad tal-qalb, tal-pulmun, tal-frixa u tal-intestini. Fost l-isfidi u l-instabbiltajiet f’setturi differenti li kkawżat il-pandemija tal-Covid-19, intlaqgħat ukoll dak tat-trapjanti tal-organi. Studju riċenti fil-fatt sab li fl-ewwel sena tal-pandemija kien hemm tnaqqis ta’ 31% mit-total ta’ trapjanti li saru fis-sena preċedenti, persentaġġ stmat li huwa ekwivalenti għal madwar 48,000 sena mitlufa mill-ħajja tal-pazjenti.
Użu ta’ organi ta’ annimali biex ikunu salvati ħajjiet umani
L-operazzjoni f’fażi ta’ espermentazzjoni li saret f’Maryland hija kkonsidrata ta’ suċċess għall-fatt li l-ġisem tal-pazjent, David Bennett ta’ 57 sena, ma aċċettax mill-ewwel l-organu. L-operazzoni saret fl-10 ta’ dan ix-xahar u kulħadd qiegħed isegwi l-iżviluppi ta’ dan it-trapjant. Filwaqt li għadu kmieni wisq biex it-tobba jkunu jafu jekk l-intervent huwiex wieħed permanenti, din l-operazzjoni hija pass ‘il quddiem u importanti f’ħidma twila s-snin biex xi darba nibdew nużaw organi ta’ annimali biex insalvaw ħajjiet umani.
Tobba fl-Università taċ-Ċentru Mediku ta’ Maryland qalu li t-trapjant ta’ qalb minn annimal li kien soġġett għal bdil ġenetiku, jista’ jirnexxi fil-ġisem tal-bniedem mingħajr il-kumplikazzjonijiet tal-bidu. Il-pazjent, li huwa minn Maryland stess, kien jaf li m’għandu ebda garanzija li l-esperiment jirnexxi iżda kien qiegħed imut u minħabba li ma kienx eliġibbli li jingħata qalb umana, ma kellu ebda għażla oħra ħlief li jipprova qalb ta’ ħanżir.
Ġurnata qabel l-operazzjoni, fi stqarrija maħruġa mill-Univerità tal-Mediċina ta’ Maryland, Bennett qal li, “kelli għażla quddiem – jew immut jew nagħmel dan it-trapjant. Jien irrid ngħix u għalkemm ma nafx x’se jiġri, din hija l-aħħar tama għalija”.
Wara l-operazzjoni Bennett kien qiegħed jieħu n-nifs waħdu u kellu makkinarju apposta biex jgħin il-funzjoni tal-qalb il-ġdida. Il-ġimgħat li ġejjin se jkunu kruċjali għar-rikoveru ta’ dan il-pazjent u t-tobba jinsabu b’mitt għajn fuqu biex jaraw jekk il-qalb il-ġdida hiex se tibqa’ taħdem tajjeb.
“Jekk din tirnexxi, se jkollna provvista bla tmiem ta’ organi għal pazjenti li qegħdin ibatu,” iddikjara Dott. Muhammad Mohiuddin, li huwa d-direttur tal-qasam xjentifiku fil-programm ta’ trapjanti fl-Università ta’ Maryland.
Fl-imgħoddi kienu saru tentattivi ta’ trapjanti dan it-tip – imsejħa “Xenotransplantation” – iżda kollha fallew minħabba li fil-maġġoparti tal-każijiet, il-ġisem tal-pazjenti ma aċċettax l-organi tal-annimali. Fost il-ftit każi ta’ suċċess temporanju kien hemm wieħed fl-1984 fejn tarbija li kienet qiegħda tmut, bl-isem ta’ Fae, għexet 21 ġurnata b’qalb ta’ xadina tar-razza Baboon.
Bdil fil-kodiċi ġenetiku tal-annimal…
Din id-darba d-differenza hija li x-xjenzati biddlu l-kodiċi ġenetiku tal-ħanżir billi neħħew iz-zokkor miċ-ċelloli li jwassal biex il-ġisem tal-bniedem ma jaċċettax l-organu. Għadd ta’ kumpaniji tal-bijoteknoloġija qegħdin jiżviluppaw organi ta’ ħnieżer għal użu futur fi trapjanti umani u dak li ntuża f’din l-operazzjoni ttieħed minn “Revivicor”, kumpanija sussidjarja tal-United Therapeutics.
Il-kap tal-UNOS, Dott. David Klassen, filwaqt li huwa wkoll huwa entużjast b’din l-operazzjoni, wissa li din hija l-ewwel tentattiv biex jaraw jekk din id-darba trapjant b’organu ta’ annimal huwiex se jirnexxi. L-Amministrazzjoni tal-Mediċini u tal-Ikel Amerikana, li tiddeċiedi fuq dawn it-tipi ta’ esperimenti, tat permess li din l-operazzjoni esperimentali ssir abbażi raġunijiet ta’ “kompassjoni”. Hija tat awtorizzazzjoni ta’ emerġenza li hija disponibbli biss għal pazjenti li jkun fil-periklu li jitilfu ħajjithom u ma jkollhomx għażla oħra disponibbli.
Riċerkaturi fiċ-ċentru ta’ Hastings li qegħdin jgħinu fir-rakkomandazzjonijiet għall-iżvilupp tal-etika għall-ewwel testijiet kliniċi f’dan il-kamp jemmnu li l-informazzjoni li toħroġ mill-andament ta’ dan l-ewwel trapjant se tkun kruċjali qabel mal-provvista tkun estiża għal pazjenti oħra.
Sadanittant, it-tabib li mexxa din l-operazzjoni revoluzzjonarja ta’ seba’ sigħat, Dott. Bartley Griffith, qal li din hija verament qabża kbira ‘l quddiem fil-kamp tat-trapjanti tal-organi. Fi stqarrija Griffith qal, “jiena li wkoll ninsab fil-lista ta’ stennija għal trapjant tal-qalb minħabba li għandi diżordni ġenetiku f’qalbi, ninsab eċitat ħafna b’din l-aħbar u t-tama li tagħti lill-familja tiegħi u pazjenti oħra li maż-żmien se jkunu salvati b’din l-innovazzjoni medika”.
Qabel ma offra l-intervent lill-pazjent tiegħu, Dott. Griffith f’perjodu ta’ ħames snin għamel trapjanti ta’ qlub ta’ ħnieżer f’madwar 50 xandini tar-razza Baboon. “Ta’ kuljum qegħdin nitgħallmu ħafna affarijiet fuq il-pazjent tagħna. S’issa ninsabu ferħanin bid-deċiżjoni li għamilna li npoġġulu qalb ta’ ħanżir. Il-pazjent huwa kuntent ukoll u llum għandu tbissima kbira fuq wiċċu,” qal b’sodisfazzjon Dott. Bartley Griffith.
Covid-19: Impatt devastanti b’telf sostanzjali ta’ ħajjiet
Globalment, it-trapjanti li saru fl-2020 imqabbla mal-2019 niżlu drastikament b’40% ta’ trapjanti inqas tal-kliewi minn donatur ħaj; kien hemm 33% tnaqqis fit-trapjanti tal-fwied, ukoll minn donatur ħaj; u 17% trapjanti tal-pulmun inqas. Din l-informazzjoni xejn inkoraġġanti ġiet ippubblikata mil-“Lancet Public Health” u ppreżentata fil-Kungress tas-Soċjetà Ewropea għat-Trapjanti tal-Organi mtella’ f’Milan.
F’konferenza tal-aħbarijiet l-awtur prinċipali tal-istudju, il-Professur Olivier Aubert, qal li, “l-ewwel mewġa tal-Covid-19 kellha impatt devastanti fuq għadd ta’ trapjanti f’ħafna pajjiżi tant li affettwa l-listi ta’ stennija tal-pazjenti. B’dispjaċir ngħid li dan irriżulta f’telf sostanzjali ta’ ħajjiet”.
Għal dan l-istudju r-riċerkaturi nkludew tagħrif uffiċjali mill-Għaqda Dinjija tas-Saħħa (WHO) u l-Global Observatory on Donation and Transplantation ta’ 22 pajjiżi differenti fejn qabblu l-ammont ta’ trapjanti li saru waqt il-pandemija (bejn l-1 ta’ Jannar sa Diċembru tas-sena 2000) ma’ dawk li tas-sena ta’ qabel.
Jekk għandek aktar minn 16-il sena u residenti f’Malta tista’ tirreġistra x-xewqa tiegħek li ssir donatur tal-organi onlajn billi tmur fuq www.organdonation.gov.mt. Kulma trid tagħmel huwa li tidħol fil-kont tal-E-ID tiegħek u timla formola onlajn.
Aqra iktar: L-aktar pajjiżi li għamlu trapjanti tal-organi