Inkjesta maġisterjali hija għodda investigattiva li għandha f’idha poteri li entitajiet oħra m’għandhomx.
Dan intqal minn esperti legali ma’ Talk.mt, hekk kif provajna nistħarrġu xi tfisser tassew inkjesta maġisterjali fid-dawl ta’ dibattitu li għaddej fil-pajjiż dwar l-inċident li wassal għal mewt ta’ Jean Paul Sofia.
B’emendi f’mozzjoni parlamentari, il-grupp parlamentari tal-gvern saħaq fuq is-saħħa li għandha din l-inkjesta biex f’dan il-każ twassal għal ġustizzja. Qalu li għandha tintrefa’ ġustizzja kriminali, ċivili u amministrattiva skont il-każ.
L-avukat Veronique Dalli spjegat is-setgħat li għandu l-Maġistrat inkwirenti fit-twettiq ta’ inkjesta Maġisterjali, huma mifruxa.
“Il-Maġistrat inkwirenti għandu s-setgħa li jidħol u jfittex kwalunkwe bini, jissekwestra karti u oġġetti oħra, jeżamina persuni, jieħu ritratti, marki tas-swaba’, kejl, u kampjuni, jaħtar esperti biex jassistu fl-inkjesta, u jiġbor ix-xhieda u jieħu dikjarazzjonijiet mingħandhom. Il-Maġistrat għandu wkoll dmir legali li jippreserva kwalunkwe dokument jew oġġett materjali relevanti li jiġi elevat u li jara li dan jinżamm sigur. Il-Maġistrat għandu wkoll is-setgħa li jordna l-arrest ta’ individwi, ” spjegat Dalli li saħqet dwar l-indipendenza u l-kunfidenzjalità tal-Inkjesta Maġisterjali.
“Il-Maġistrat Inkwirenti jintgħażel skont roster formali, magħruf bħala l-Maġistrat tal-Għassa, għalhekk il-proċess huwa kompletament indipendenti u mingħajr ebda forma ta’ forum shopping. Barra minn hekk, il-kunfidenzjalità ta’ Inkjesta Maġisterjali tipproteġi l-integrità tal-investigazzjoni u tiżgura li s-suspettati ma jiġux imwissija dwar l-evidenza disponibbli għall-inkjesta,” kompliet tisħaq Dalli.
L-Avukat Dalli tispjega li l-Maġistrat Inkwirenti huwa liberu li jmur fi kwalunkwe direzzjoni li tibagħtu l-inkjesta u l-Maġistrat, u m’huwa suġġett għall-ebda limitazzjoni fir-rigward tal-fatti li jista’ jinvestiga.
“Is-suppożizzjoni li Inkjesta Maġisterjali ma tistħarriġx nuqqasijiet amministrattivi tal-Istat hija purament gratwita. M’hemm xejn li jipprojbixxi lill-Maġistrat milli jindika nuqqasijiet amministrattivi jew politiċi. Inkjesta skont l-Att dwar l-Inkjesti (Inkjesta Pubblika) tintuża aktar ta’ spiss biex tiġi stabbilità r-responsabbiltà dixxiplinarja. Jekk it-termini ta’ referenza jippermettu dan, jistgħu jittieħdu kwistjonijiet usa’, bħall-policies, fl-investigazzjonijiet tagħha,” żiedet l-avukat Dalli li fakret ukoll kif wieħed jista’ jmur għand l-inkjesta jekk iħoss li għandu xi provi li huma relevanti.
Ħarsa lejn il-liġi turi li l-persuni li jmexxu inkjesta taħt l-Att dwar l-Inkjesti (li hi differenti minn inkjesta maġisterjali) normalment ma jkunux membri tal-ġudikatura u għalhekk ma jgawdux mis-salvagwardji tal-indipendenza u l-imparzjalità tal-ġudikatura. Huma jaġixxu wkoll fuq il-bażi ta’ ‘termini ta’ referenza’ speċifiċi u mhux tal-liġi u dawk it-termini ta’ referenza xi drabi jkunu r-riżultat ta’ negozjati u kompromess li jistgħu jbiegħdu l-inkjesta mil-liġi.
Hemm ukoll inkjesti oħra, kif kompliet tispjega l-avukat Dalli.
“Fil-fatt hemm ukoll inkjesti oħra bħal dawk li jsiru mill-Kummissjoni tas-Servizz Pubbliku intiżi għal skopijiet dixxiplinari interni tas-servizz ċivili u inkjesti li jsiru mill-Ombudsman, mill-Awditur Ġenerali, mill-Kummissjoni Permanenti Kontra l-Korruzzjoni u mill-Kummissarju għall-Istandards fil-Ħajja Pubblika. Dawn kollha jagħmlu s-sejbiet tagħhom għall-finijiet nobbli li għalihom ġew stabbiliti l-istituzzjonijiet li jwettquhom,” qalet l-avukat li spjegat li l-ebda waħda minnhom, madankollu, mhi għodda iżjed b’saħħitha minn Inkjesta Maġisterjali.
Kritika li ssir lejn l-inkjesti maġisterjali hi li dawn ikunu sigrieti. Iżda, jidher li din hi kritika valida sa ċertu punt għaliex l-inkjesta tista’ tasal għand min l-iktar jeħtieġa. Dwar dan l-Avukat Dalli spjegat li “meta jitressqu persuni l-Qorti abbażi ta’ Inkjesta Maġisterjali u l-qraba tal-vittma jipparteċipaw fil-proċess, kif għandhom dritt jagħmlu, se jkollhom aċċess għall-proċess, inkluż l-inkjesta fl-intier tagħha. Jekk il-qraba tal-vittma jkunu jridu kopja qabel jitressqu persuni l-Qorti, dan jista’ jsir bl-awtorizzazzjoni tal-Avukat Ġenerali.”
Iktar minn hekk, b’differenza milli kien jiġri fil-passat, bl-emendi li ressaq il-Gvern fl-2020 (Att XLI tal-2020 li introduċa l-artikolu 469B fil-Kodiċi ta’ Organizzazzjoni u Proċedura Ċivili), jekk ma tingħatax awtorizzazzjoni mill-Avukat Ġenerali, dik id-deċizjoni tista’ tiġi sfidata quddiem il-Prim Awla tal-Qorti Ċivili. Qabel id-dħul fis-seħħ ta’ dawn l-emendi, id-deċizjoni tal-Avukat Ġenerali kienet waħda finali u ma setgħetx tiġi sfidata ħlief bil-proċedura straordinarja tal-azzjoni kostituzzjonali.
