Is-saltna tad-dritt li bosta fil-Parlament Ewropew jitkellmu dwarha ta’ sikwit qed tonqos madwar l-Unjoni Ewropea hekk kif xi gvernijiet qed ikomplu jdgħajfu l-kontrolli u l-bilanċi legali u demokratiċi. Din it-twissija ħarġet minn rapport tan-netwerk ewlieni tal-libertajiet ċivili, li enfasizza b’mod partikolari żieda qawwija fir-restrizzjonijiet fuq id-dritt tal-protesta madwar l-UE.
In-netwerk tal-libertajiet ċivili jgħid ukoll li fi stati fejn il-partiti tal-lemin estrem jinfluwenzaw il-poter, id-deterjorazzjoni tal-istat tad-dritt tirriskja li ssir sistemika.
In-Netwerk tal-Libertajiet li huma bbażati f’Berlin qalu fir-rapport annwali ta’ 600 paġna, miġbur ma’ 37 grupp tad-drittijiet f’19-il pajjiż, li f’demokraziji anzjani b’partiti prinċipali fil-gvern, bħal Franza, il-Ġermanja u l-Belġju, l-isfidi għall-istat tad-dritt baqgħu sporadiċi.
Madankollu, f’demokraziji li ilhom stabbiliti u tant reżiljenti fejn il-partiti tal-lemin estrem huma fil-poter, jew jinfluwenzaw il-poter, bħall-Italja u l-Isvezja, Liberties qalet li d-deterjorazzjoni tal-istat tad-dritt, filwaqt li hi gradwali, tirriskja li ssir sistemika.
F’demokraziji tal-UE li ġew stabbiliti mill-ġdid reċentement, bħas-Slovakkja, is-Slovenja u l-Polonja, ir-rapport jgħid li s-saltna tad-dritt “tista’ titbandal malajr – jew lejn l-irkupru jew lejn it-tnaqqis”.
L-Unjoni tal-Libertajiet Ċivili għall-Ewropa, kif inhu magħruf formalment in-Netwerk Libertajies, qal li r-rapport tiegħu ta’ 600 paġna – użat mill-Kummissjoni Ewropea fil-monitoraġġ tal-istat tad-dritt tagħha – wera li l-UE kellha bżonn taġixxi aktar malajr.
Fi Franza, qal ir-rapport, il-bidliet fil-pensjonijiet tas-sena l-oħra ġew “promulgati fi proċess leġiżlattiv manifestament mhux demokratiku” wara li l-gvern uża setgħat kostituzzjonali speċjali, filwaqt li l-ġurnalisti fil-Ġrmanja issa jistgħu jiffaċċjaw prosekuzzjoni kriminali jekk jippubblikaw deċiżjonijiet ġudizzjarji li mhumiex aċċessibbli pubblikament.
Fl-Italja u fl-Iżvezja, li l-gvernijiet tagħhom huma rispettivament immexxija u sostnuti minn partiti tal-lemin estrem, l-imsieħba tal-Libertajiet irrappurtaw rigressjoni tal-istat tad-dritt f’oqsma fosthom is-sistema tal-ġustizzja, il-libertà u l-pluraliżmu tal-midja, l-ispazju ċiviku u d-drittijiet tal-bniedem.
Fis-Slovakkja, Prim Ministru populist, Robert Fico, kien qed “iżarma sistematikament l-istrutturi demokratiċi”, filwaqt li fis-Slovenja, gvern favur id-demokrazija kien qed jaħdem biex ireġġa’ lura l-isforzi sostnuti mill-predeċessur populista tiegħu biex jimmina n-normi demokratiċi.
Il-Polonja, li l-gvern il-ġdid tagħha kien qed jiġġieled biex jirrestawra d-demokrazija liberali wara tmien snin ta’ stat populisti, enfasizzat “l-isfida tar-restawr tal-istat tad-dritt mingħajr ma jinkiser il-pedamenti legali stess li wieħed ifittex li jerġa’ jqajjem”.
Għall-Prim Ministru Slovakk, Fico ir-reviżjonijiet proposti, inkluż l-iskrappjar ta’ uffiċċju speċjali tal-prosekutur li jittratta l-korruzzjoni f’livell għoli, huma meħtieġa biex jintemmu l-preġudizzju kontra l-partit tiegħu Smer-SSD, iżda l-kritiċi jgħidu li l-bidliet se jipproteġu l-alleati politiċi u kummerċjali tiegħu.
Il-Prim Ministru l-ġdid tal-Polonja, Donald Tusk, wiegħed li jerġa’ jġib in-normi tal-UE biex jiżblokka u jġib lura għexieren ta’ biljuni ta’ fondi miżmuma minn Brussell minħabba akkużi ta’ tnaqqir demokratiku lura matul tmien snin ta’ ħakma mill-partit nazzjonalista Liġi u Ġstizzja.
L-isforzi bikrija tal-gvern il-ġdid biex ikeċċi n-nazzjonalisti leali minn rwoli ewlenin u jirrestawra n-newtralità fil-ġudikatura, il-midja u korpi oħra ewlenin tal-istat, madankollu, ġew ikkritikati bħala illegali mill-mexxejja tal-PiS, b’xi esperti legali wkoll iqajmu dubji.
Fost restrizzjonijiet oħra fl-ispazju ċiviku, ir-rapport enfasizza, b’mod partikolari, limitazzjonijiet fuq protesta paċifika, li qal żdiedu b’mod sinifikanti f’diversi pajjiżi fl-2023 inkluż f’dawk li ilhom isostnu d-dritt għal assemblea paċifika.
Il-Belġju, il-Bulgarija, ir-Repubblika Ċka, l-Estonja, il-Ġermanja, l-Ungerija u l-Iżvezja kollha introduċew projbizzjonijiet ta’ protesti, ħafna drabi minħabba l-kunflitt bejn Iżrael u Gaża, b’uħud ukoll jirrestrinġu l-espressjoni ħielsa, notevolment fir-rigward ta’ messaġġi jew simboli favur il-Palestinjana.
Id-dimostranti favur il-klima ġew ittimbrati wkoll mill-awtoritajiet, speċjalment fil-pajjiżi tal-Punent tal-Ewropa bħall-Belġju, il-Ġermanja, l-Italja u l-Isvezja, b’arresti u prosekuzzjonijiet għal protesti mhux vjolenti li dejjem jiżdiedu.
Fil-kapitolu tiegħu dwar il-libertà tal-midja, ir-rapport qal li l-konċentrazzjoni tas-sjieda tal-midja kienet ta’ tħassib f’ħafna stati membri, kif kienu attakki verbali u fiżiċi fuq ġurnalisti, irreġistrati fl-2023 f’10 stati membri tal-UE inklużi Franza, il-Ġermanja u l-Iżvezja.
