Uħud għadhom bl-idea li dak li jiġri ġewwa Brussell ma jaffettwax il-ħajja tagħhom u jirraġunaw illi huwa ħela ta’ ħin li jivvutaw fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Fil-verità, ir-realtà hija xort’oħra. Għaliex kull deċiżjoni li ttieħed mill-Kummissjoni, tħalli impatt fuq kull stat membru, uħud b’mod aktar dirett minn oħrajn. Imma qabel xejn, x’inhi din l-Unjoni Ewropea (UE)?
L-Unjoni Ewropea (UE) hija unjoni ekonomika u politika unika bejn 27 pajjiż Ewropew.
Koperazzjoni Ekonomika
L-UE li nafu llum għandha l-għeruq tagħha f’diversi trattati ffirmati wara t-Tieni Gwerra Dinjija. L-ewwel pass kien li titrawwem il-koperazzjoni ekonomika, ibbażata fuq l-idea li pajjiżi li jinnegozjaw bejniethom isiru ekonomikament interdipendenti u għalhekk huma aktar probabbli li jevitaw il-kunflitt. Ir-riżultat kien il-Komunità Ekonomika Ewropea, maħluqa fl-1958 bil-għan inizjali li tiżdied il-kooperazzjoni ekonomika bejn sitt pajjiżi: il-Belġju, il-Ġermanja, Franza, l-Italja, il-Lussemburgu u l-Olanda.
Minn dakinhar, ingħaqdu 22 pajjiż ieħor (ir-Renju Unit telaq mill-UE fil-31 ta’ Jannar 2020) u nħoloq suq uniku enormi (magħruf ukoll bħala s-suq intern) u qed ikompli jiżviluppa lejn il-potenzjal sħiħ tiegħu, dan anki b’ estenzzjoni lejn il-Lvant, b’ aktar pajjiżi minn din in-naħa juru interess biex huma wkoll isiru membri.
Dak li bdiet bħala unjoni purament ekonomika evolviet f’organizzazzjoni li tkopri ħafna oqsma ta’ politika differenti – mill-klima, l-ambjent u s-saħħa għar-relazzjonijiet esterni u s-sigurtà, il-ġustizzja u l-migrazzjoni.
Garanzija ta’ Paċi
Forsi l-aktar preġju f’ din l-unjoni kien li l-UE rnexxilha taghti aktar minn sebgħin sena ta’ paċi, stabbiltà u prosperità. Għenet biex tgħolli l-istandards tal-għajxien u nediet munita unika Ewropea: l-euro. Aktar minn 340 miljun ċittadin tal-UE f’19-il pajjiż issa jużawha bħala l-munita tagħhom u jgawdu l-benefiċċji tagħha, li huma diversi.
Stabbiltà u Prosperità
Bis-saħħa tat-tneħħija tal-kontrolli fuq il-fruntieri bejn il-biċċa l-kbira tal-pajjiżi tal-UE, in-nies jistgħu jivvjaġġaw liberament fil-biċċa l-kbira tal-kontinent. Sar ukoll ħafna aktar faċli li tgħix u taħdem f’pajjiż ieħor fl-Ewropa. Iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom id-dritt u l-libertà li jagħżlu f’liema pajjiż tal-UE jridu jistudjaw, jaħdmu jew jirtiraw. Kull pajjiż tal-UE għandu jittratta liċ-ċittadini tal-UE eżattament bl-istess mod bħaċ-ċittadini tiegħu stess fejn jidħlu kwistjonijiet ta’ impjieg, sigurtà soċjali u taxxa.
Il-mutur ekonomiku ewlieni tal-UE huwa s-suq uniku. Jippermetti li oġġetti, servizzi, flus u nies jiċċaqilqu liberament. L-UE għandha l-għan li ssegwi l-istess f’oqsma oħra bħall-enerġija, l-għarfien u s-swieq kapitali biex tiżgura li l-Ewropej jiksbu wkoll il-benefiċċju massimu minn dawn ir-riżorsi.
Demokrazija u trasparenza
L-UE tibqa’ ffukata fuq li tagħmel l-istituzzjonijiet governattivi tagħha aktar trasparenti u demokratiċi. Id-deċiżjonijiet jittieħdu b’mod miftuħ kemm jista’ jkun u kemm jista’ jkun qrib iċ-ċittadin. Forsi hawn fejn għad fadlillha ħafna x’tagħmel. Ingħataw aktar setgħat lill-Parlament Ewropew elett direttament, filwaqt li l-parlamenti nazzjonali għandhom rwol akbar minn qabel billi jaħdmu flimkien mal-istituzzjonijiet tal-UE.
L-UE hija rregolata mill-prinċipju tad-demokrazija rappreżentattiva, biċ-ċittadini rappreżentati direttament fil-livell tal-UE fil-Parlament Ewropew u l-Istati Membri rappreżentati fil-Kunsill Ewropew u l-Kunsill tal-Unjoni Ewropea.
Drittijiet għaċ-ċittadini Ewropej
Iċ-ċittadini huma mħeġġa jikkontribwixxu għall-ħajja demokratika tal-UE billi jagħtu l-fehmiet tagħhom dwar il-politiki tal-UE matul l-iżvilupp tagħhom jew billi jissuġġerixxu titjib fil-liġijiet u l-politiki eżistenti. L-Inizjattiva taċ-‘Ċittadini Ewropej’ tagħti s-setgħa liċ-ċittadini biex ikollhom leħen akbar fuq il-politiki tal-UE li jaffettwaw ħajjithom. Iċ-ċittadini jistgħu wkoll jissottomettu lmenti u mistoqsijiet dwar l-applikazzjoni tal-liġi tal-UE.
Kif minqux fit-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea, ‘L-Unjoni hija msejsa fuq il-valuri tar-rispett għad-dinjità tal-bniedem, il-libertà, id-demokrazija, l-ugwaljanza, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem, inklużi d-drittijiet ta’ persuni li jappartjenu għal minoranzi. Dawn il-valuri huma komuni għall-Istati Membri f’soċjetà li fiha jipprevalu l-pluraliżmu, in-nondiskriminazzjoni, it-tolleranza, il-ġustizzja, is-solidarjetà u l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel.’
Dawn il-valuri huma parti integrali mill-istil tal-ħajja Ewropea. Id-dinjità tal-bniedem tikkostitwixxi l-bażi tad-drittijiet fundamentaliu għaldaqstant, trid tkun rispettata u protetta.
Id-drittijiet tal-bniedem huma protetti mill-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-UE. Dawn ikopru d-dritt li tkun ħieles minn diskriminazzjoni fuq il-bażi ta’ sess, oriġini razzjali jew etnika, reliġjon jew twemmin, diżabilità, età jew orjentazzjoni sesswali, id-dritt għall-protezzjoni tad-dejta personali tiegħek u d-dritt li tikseb aċċess għall-ġustizzja. Dan kultant ikun ta’ xkiel għal Pajjiżi li jkunu jridu jikkandidaw ruhom biex jissieħbu. It-Turkija hija każ klassiku.
Fl-2012, l-UE ngħatat il-Premju Nobel għall-Paċi għall-avvanz tal-kawżi tal-paċi, ir-rikonċiljazzjoni, id-demokrazija u d-drittijiet tal-bniedem fl-Ewropa.
Dritt tal-Vot
Li tkun ċittadin tal-UE jfisser ukoll li tgawdi drittijiet politiċi. Kull ċittadin adult tal-UE għandu d-dritt li joħroġ bħala kandidat u jivvota fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, kemm jekk fil-pajjiż tar-residenza tiegħu kif ukoll jekk fil-pajjiż tal-oriġini.
L-UE hija bbażata fuq l-istat tad-dritt. Iċ-ċittadini kollha għandhom dritt ugwali quddiem il-liġi u kull ma tagħmel l-UE huwa bbażat fuq trattati, li huma miftiehma volontarjament u demokratikament mill-pajjiżi membri tagħha. Il-liġi u l-ġustizzja huma mħarsa minn ġudikatura indipendenti. Il-pajjiżi li jappartjenu lill-UE taw ġurisdizzjoni finali fi kwistjonijiet tal-liġi tal-UE lill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, li s-sentenzi tagħha jridu jiġu rispettati minn kulħadd.
Stati Membri tal-UE u istituzzjonijiet
Fil-qalba tal-UE hemm is-27 Stat Membru tagħha u ċ-ċittadini tagħhom. Il-karatteristika unika tal-UE hija li għalkemm l-Istati Membri kollha jibqgħu stati sovrani u indipendenti, jiġbru flimkien ftit mis-sovranità tagħhom f’oqsma fejn din għandha valur miżjud.
Fil-prattika, dan ifisser li l-Istati Membri jiddelegaw xi wħud mis-setgħat tagħhom ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet lill-istituzzjonijiet kondiviżi li ħolqu, sabiex id-deċiżjonijiet dwar kwistjonijiet speċifiċi ta’ interess komuni jkunu jistgħu jittieħdu b’mod demokratiku fil-livell tal-UE.
Diversi istituzzjonijiet huma involuti fit-teħid ta’ deċiżjonijiet fil-livell tal-UE, b’mod partikolari:
il-Parlament Ewropew, li jirrappreżenta liċ-ċittadini tal-UE u huwa elett direttament minnhom;
il-Kunsill Ewropew, li jikkonsisti mill-Kapijiet ta’ Stat jew ta’ Gvern tal-Istati Membri tal-UE;
il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea (imsejjaħ ukoll il-Kunsill), li jirrappreżenta lill-gvernijiet tal-Istati Membri tal-UE; u
il-Kummissjoni Ewropea, li tirrappreżenta l-interessi tal-UE kollha kemm hi.Il-parlamenti nazzjonali tal-Istati Membri wkoll għandhom rwol fit-teħid ta’ deċiżjonijiet u fit-teħid tal-liġijiet, bħalma għandhom żewġ korpi konsultattivi. Dawn huma: il-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, li jikkonsisti minn rappreżentanti tal-gvern reġjonali u lokali; u l-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew, magħmul minn rappreżentanti ta’ organizzazzjonijiet tal-impjegati u ta’ min iħaddem u gruppi ta’ partijiet interessati.
Ġeneralment, hija l-Kummissjoni li tipproponi liġijiet ġodda u l-Parlament u l-Kunsill li jadottawhom.
Il-korpi konsultattivi (il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u l-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni) u l-parlamenti nazzjonali huma involuti fil-proċess billi jipprovdu l-opinjonijiet tagħhom dwar il-proposti, prinċipalment mill-perspettiva tal-prinċipji tas-sussidjarjetà u l-proporzjonalità. Is-sussidjarjetà tfisser li, ħlief fl-oqsma fejn għandha setgħat esklussivi, l-UE taġixxi biss fejn l-azzjoni tkun aktar effettiva fil-livell tal-UE milli fil-livell nazzjonali. Skont il-prinċipju tal-proporzjonalità, l-azzjoni tal-UE għandha tkun limitata għal dak li huwa meħtieġ biex jintlaħqu l-għanijiet tat-trattati tal-UE.
Fil-kumitat tar-Reġjuni, Malta għandha ħames membri.
L-Istati Membri u l-istituzzjoni jew l-istituzzjonijiet tal-UE kkonċernati mbagħad jimplimentaw il-liġijiet adottati tal-UE.
It-trattati tal-UE
Kull azzjoni meħuda mill-UE hija msejsa fuq trattati li ġew approvati volontarjament u demokratikament mill-pajjiżi kollha tal-UE. It-trattati jistabbilixxu l-għanijiet tal-UE u jistabbilixxu r-regoli dwar kif joperaw l-istituzzjonijiet tal-UE, dwar kif jittieħdu d-deċiżjonijiet u dwar ir-relazzjoni bejn l-UE u l-Istati Membri tagħha.
F’ċerti każijiet speċifiċi, mhux l-Istati Membri kollha jipparteċipaw fl-oqsma kollha tal-politika tal-UE. Pereżempju, filwaqt li l-euro hija l-munita unika tal-UE kollha kemm hi, iż-żona tal-euro bħalissa tinkludi biss 19-il Stat Membru, filwaqt li d-Danimarka għandha opt-out u l-bqija tal-pajjiżi għadhom ma jissodisfawx il-kriterji biex jissieħbu. 22 Stat Membru huma membri taż-żona Schengen, li jfisser li n-nies jistgħu jaqsmu fruntiera bejn tnejn minn dawn il-pajjiżi mingħajr ma jkollhom għalfejn juru passaport. Ħames Stati Membri jżommu l-kontrolli tagħhom fil-fruntieri. Fiż-żewġ ċikostanzi, danjapplika għal Malta.
Ħarsa ‘l quddiem
Filwaqt li tibni fuq l-aġenda strateġika miftiehma mill-mexxejja tal-UE, il-Kummissjoni von der Leyen stabbilixxiet triq ġdida u ambizzjuża lejn UE aktar ekoloġika, diġitali u aktar ġusta meta ħadet il-kariga f’Diċembru 2019.
Illum, l-UE qed twieġeb għall-isfidi ta’ dinja dejjem aktar kumplessa u li qed tinbidel malajr fl-isfond ta’ żewġ avvenimenti dinjija storiċi – il-pandemija globali, iddikjarata f’Marzu 2020, u l-aggressjoni mhux ipprovokata u mhux ġustifikata tar-Russja kontra l-Ukrajna fi Frar 2022. Dawn it-theddidiet ġodda ħtieġu lis-27 Stat Membru kollha jaħdmu eqreb flimkien u jaġixxu aktar malajr minn qatt qabel. Dan minkejja li wieħed jista’ jiddibatti l-modi użati.
Il-pjan ta’ rkupru NextGenerationEU, pereżempju, għamel lill-UE kapaċi tiflaħ aħjar għall-COVID-19 u l-emerġenzi tas-saħħa futuri, filwaqt li saħħaħ ir-reżiljenza tal-ekonomiji u l-impjiegi tal-UE. Fl-indirizzar ta’ dawn il-kriżijiet, l-UE kienet magħquda sew – kemm fil-ġlieda tagħha kontra l-virus kif ukoll fis-solidarjetà tagħha mal-Ukrajna. Barra minn hekk, mhux biss żammet iżda wkoll aċċellerat il-kors kuraġġuż tagħha lejn futur ekoloġiku u diġitali.
L-UE mhux biss tiddependi fuq is-solidarjetà u l-isforzi kollaborattivi tal-Istati Membri tagħha, iżda tfittex ukoll il-kontribut u tinkoraġġixxi l-parteċipazzjoni taċ-ċittadini tagħha. Eżempju reċenti ta’ dan huwa l-Konferenza dwar il-Futur tal-Ewropa. L-inizjattiva ċċentrata fuq iċ-ċittadini, li bdiet fir-rebbiegħa tal-2021 u damet għaddejja għal sena, rat mijiet ta’ eluf ta’ nies minn madwar l-UE kollha jingħaqdu biex jiddiskutu dak li huwa importanti għalihom bħala Ewropej. L-istituzzjonijiet tal-UE issa qed jeżaminaw u jwieġbu għall-proposti mill-konferenza. Dan juri kif bħala ċittadini Ewropej, jista’ jkollna sehem dirett fit-twettieq ta’ politiki li jaffettwaw lilna dirett. Isa mhux biss bil-vot imma anki b’ parteċipazzjoni aktar attiva fit-teħid ta’ ċertu deċizjonijiet dwar ir-road map futura.