Minn Cristian Muscat
Kif bdiet l-imħabba tiegħek lejn il-handball?
Fl-iskola primarja, l-għalliema tal-Edukazzjoni Fiżika (PE) tiegħi kienet tinkludi l-handball kważi f’kull lezzjoni – xorta fuq dawk il-courts qodma tal-konkrit. Hija nnotat xi ħaġa fil-mod kif kont niċċaqlaq u nilgħab, emmnet li kelli potenzjal, u rreferietni għat-tim lokali tal-handball. Dak kien meta kelli l-ewwel togħma vera tiegħi tal-isport – il-pass, l-istruttura, l-intensità, u speċjalment l-ispirtu tat-tim. Għoġobni immens. Ħassejtni naturali, bħal xi ħaġa li suppost kelli nagħmel.
Minn dak il-mument ‘il quddiem, għat-18-il sena ta’ wara, il-handball sar parti ċentrali minn ħajti. Tani kunfidenza, dixxiplina, u sens reali ta’ appartenenza. Dak li nħobb l-aktar dwar il-handball huwa l-bilanċ perfett bejn il-fiżikalità u l-istrateġija – trid tkun veloċi, iżda wkoll intelliġenti; aggressiv, iżda wkoll kollaborattiv. M’hemm xejn bħall-adrenalina ta’ logħba mill-qrib, il-fiduċja li tibni ma’ sħabek tat-tim, u t-tkabbir personali li jiġi milli timbotta l-limiti tiegħek kull darba li tidħol fil-qorti.
Iddeskrivi l-esperjenza preżenti tiegħek bħala Team Manager tat-Tim tan-Nisa ta’ Hamrun HC.
Wara li s-sena l-oħra tlaqt mil-logħob attiv, ridt niffoka kompletament fuq il-karriera tiegħi fin-negozju. Iżda mbagħad il-kowċ ewlieni tat-tim, Natasa Celic, avviċinatni bl-opportunità li nieħu r-rwol ta’ Team Manager. Kont kuntenta li aċċettajt dan ir-rwol, kien il-mod perfett biex nibqa’ qrib l-isport li nħobb filwaqt li nappoġġja l-ġenerazzjoni li jmiss ta’ plejers.
L-istaġun ma bediex kif konna ttamajna – sofrejna ftit telfiet kmieni. Iżda maż-żmien, it-tim verament ingħaqad. Il-kimika tagħhom tjiebet, u stajt tara t-tkabbir kemm individwalment kif ukoll kollettivament. Li tarahom jevolvu, jiksbu l-kunfidenza, u jibdew jirbħu kien sodisfaċenti immens.
U l-passat tiegħek bħala plejer prominenti.
Kont fortunata li rċevejt opportunitajiet kmieni biex nilgħab professjonalment f’pajjiżi differenti. Dik l-esperjenza esponietni għal firxa wiesa’ ta’ stili ta’ logħob, mentalitajiet, u kulturi ta’ timijiet, u għenitni tifforma kemm bħala plejer kif ukoll bħala persuna. Lgħabt f’diversi diviżjonijiet, ikkompetejt f’żewġ Challenge Cups tal-EHF, u kontinwament imbottajt lili nnifsi ‘l barra mill-‘comfort zone’ tiegħi. Mhux kollox mar kif xtaqt, imma ma nibdel xejn minn dak li għaddejt minnu – kull esperjenza għallmitni xi ħaġa siewja u tatni perspettiva ġdida.
Eventwalment, ġejt ngħix f’Malta, fejn qattajt għaxar staġuni indimentikabbli bħala plejer. Kont xortija tajba li kont parti minn timijiet b’motivazzjoni inkredibbli, fejn irbaħt disa’ titli tal-kampjonat, ħafna tazzi, u bosta premjijiet individwali matul it-triq. Imma l-istaġun 2023/24 mat-Tim tal-Handball tan-Nisa Phoenix dejjem se jżomm post speċjali f’qalbi. Minbarra li rbaħna t-trofej nazzjonali kollha, ipparteċipajna fit-Tazza Ewropea tal-EHF, fejn għamilna l-istorja tal-handball Malti billi ksibna post fit-tielet rawnd tal-kompetizzjoni. Dak li ksibna kien tassew straordinarju. Bħala tim ‘amateur’ li għeleb plejers professjonali, urejna li d-dedikazzjoni, il-ħidma f’tim, u r-rieda jiġu qabel kwalunkwe baġit finanzjarju jew status. Dak l-istaġun, konna f’dimensjoni differenti – nitħarrġu ħames sa sitt darbiet fil-ġimgħa filwaqt li l-biċċa l-kbira tat-tim kienu jilgħabu flimkien impjiegi full-time, familji, tfal, u responsabbiltajiet personali. Madankollu kulħadd xorta waħda attenda, ta l-100% tiegħu, u qatt ma ġab skużi.
Kien staġun impenjattiv, imma ferm sodisfaċenti. Nittama sinċerament li l-ġenerazzjoni li jmiss ta’ plejers tesperjenza xi ħaġa bħal din – għax dak li ksibna flimkien kien prova li l-passjoni u x-xogħol f’tim jistgħu jwassluk aktar minn kull ħaġa oħra.
Kemm hu differenti r-rwol ta’ team manager minn dak ta’ plejer?
Differenti ħafna! Ħafna aktar milli immaġinajt! Ma rrealizzajtx kemm ikun diffiċli li tkun fuq il-ġenb u mhux direttament fl-azzjoni. Verament għenni nifhem il-qawl: “Plejer tal-handball jista’ jħalli l-isport, imma l-isport qatt ma jħalli lill-plejer.” Kien hemm għadd kbir ta’ mumenti meta ħassejtni li kelli naqbeż fuq il-grawnd biex ngħin lit-tim, u l-“entużjażmu” tiegħi xi kultant irriżulta fi ftit twissijiet jew sospensjonijiet ta’ żewġ minuti.
L-akbar differenza hija l-mentalità. Bħala plejer, inti ffukat fuq il-prestazzjoni tiegħek stess, il-kompiti tiegħek, u l-impatt tiegħek fil-mument. Bħala Team Manager, trid tara l-istampa l-kbira, tappoġġja lill-‘coaching staff’, tiżgura li kollox jimxi sew, iżżomm l-enerġija tat-tim għolja, u tipprova tibqa’ kalma. Tinfluwenza r-riżultat b’mod kompletament differenti – aktar mill-isfond.
Inħobb nirbaħ, u nħobb nara plejers żgħażagħ jesperjenzaw is-sentiment li jiskorjaw, jitjiebu, u jikbru f’kompetituri veri. Anke jekk m’għadnix fil-grawnd, jagħmilni kuntent li b’xi mod jew ieħor xorta qed ngħinhom jilħqu dawk il-mumenti.
Dan ir-rwol għallimni l-paċenzja u kif niċċelebra s-suċċess mhux permezz ta’ miri personali, iżda permezz tal-vjaġġ tat-tim. U onestament, dik hija esperjenza inkredibilment sodisfaċenti.
Taħseb li se tirritorna bħala plejer fil-futur?
Nemmen li laħaqt il-miri kollha possibbli bħala plejer fil-kompetizzjoni Maltija matul dawn l-aħħar għaxar snin, u issa wasal iż-żmien li l-ġenerazzjoni żagħżugħa tieħu rwoli ewlenin fit-timijiet anzjani. Phoenix Handball Club għandu l-akbar programm ta’ żvilupp f’Malta, għalhekk ninsab fiduċjuża li mhux se jkun hemm nuqqas ta’ plejers b’talent li jimxu ‘l quddiem.
Kont fortunata biżżejjed li ngawdi 18-il sena nilgħab mingħajr injuries kbar, għalhekk jekk qatt ikun hemm ritorn, trid tkun deċiżjoni kkunsidrata sew. Għalissa, qed nieħu gost ħafna bil-ħin żejjed li għandi – niffoka fuq il-karriera tiegħi fin-negozju, inqatta’ ħin mal-maħbubin tiegħi, u nivvjaġġa kemm jista’ jkun. Imma… qatt tgħid qatt! Dejjem inżomm il-ballun u ż-żraben tiegħi lesti – f’każ li jkun hemm bżonn!
X’inhuma l-kummenti tiegħek dwar ir-rebħ tal-kampjonat ma’ Hamrun HC?
Għalkemm ma stajtx inkun preżenti f’kull logħba, jien grat li kont parti mit-tim u ninsab kburi ħafna b’dak li ksibna flimkien. It-titjib tal-iskwadra kien ċar – fir-riżultati u fil-mod kif ġabu ruħhom. Taw l-almu tagħhom kull darba, u dan ħallas. Li narahom jerfgħu t-trofew għamilni ferħan ħafna!
Ħafna plejers kellhom opportunitajiet ta’ ‘exposure’ dan l-istaġun u użawhom bilgħaqal biex jikkontribwixxu għas-suċċess ġenerali tat-tim. Aktar importanti minn hekk, il-plejers iżgħar kellhom iċ-ċans li jitilgħu fuq il-palk anzjan, jesperjenzaw kompetizzjoni reali, u jibdew jibnu l-kunfidenza tagħhom għall-futur.
Kreditu kbir imur lit-tim tal-kowċing – Natasa Celic, Mladen Ivanovic, u Dragica Mitrova – għad-dedikazzjoni, it-tmexxija tagħhom, u talli mbuttaw lit-tim biex jilħaq il-potenzjal sħiħ tiegħu. Il-kombinazzjoni ta’ stili differenti ta’ kowċing, settijiet ta’ ħiliet, u esperjenza kkontribwiet għat-tkabbir tal-plejers, u ppermettitilhom jitgħallmu minn perspettivi multipli u jiżviluppaw logħba kompluta. Jiena tassew kburi bil-plejers kollha! Il-futur huwa sabiħ, u b’impenn u xogħol iebes, jien ċert li dalwaqt se jiġbru aktar trofej.
Kif tikkunsidra l-livell attwali tal-handball lokali, u kif rajtu jinbidel matul is-snin?
Filwaqt li d-diviżjoni tal-irġiel tidher li qed titjieb b’mod kostanti – b’aktar timijiet jidħlu fil-kompetizzjoni u grupp dejjem jikber ta’ plejers – sfortunatament rajt tnaqqis notevoli fid-diviżjoni tan-nisa matul l-aħħar għaxar snin. Lura fl-2013, kien hemm ħames timijiet tan-nisa attivi; illum, fadal biss tlieta. Il-handball, li huwa sport ta’ kuntatt għoli u fiżiku, jista’ jiskoraġġixxi lil xi plejers nisa, u n-nuqqas ta’ żvilupp strutturat taż-żgħażagħ fis-snin ta’ qabel żgur ikkontribwixxa għan-nuqqas attwali ta’ plejers.
Madankollu, l-aħħar ftit snin ġabu magħhom bidla pożittiva. Il-klabbs bdew jiffokaw aktar fuq l-iżvilupp taż-żgħażagħ, jintroduċu l-handball fl-iskejjel, u jinvestu fi gruppi ta’ età iżgħar. Jekk dan il-momentum ikompli, speċjalment b’kowċing aħjar, aktar esponiment, u appoġġ mill-iskejjel u l-ġenituri. Nemmen li l-kampjonat tan-nisa f’Malta jista’ jirkupra aktar b’saħħtu minn qatt qabel.
Diġà qed naraw talent ġdid promettenti mill-ġenerazzjoni żagħżugħa. Bil-kowċing u l-opportunitajiet it-tajba, hemm potenzjal kbir biex id-diviżjoni terġa’ tinbena u saħansitra tittella’ l-istandard ġenerali tal-isport fil-gżira. Il-handball tana ħafna lil ħafna minna, u nittama li aktar plejers żgħażagħ, speċjalment bniet, jesperjenzaw l-istess ferħ tal-logħba, il-kunfidenza li tibni, u s-sens ta’ appartenenza għal komunità.
Għalissa, nemmen li l-MHA għandha terġa’ tikkunsidra l-proġett ta’ “tneħħija gradwali tal-barranin”, għall-inqas temporanjament. Iż-żamma ta’ kampjonat anzjan b’saħħtu u kompetittiv huwa kruċjali biex l-isport jibqa’ attraenti, ta’ sfida, u divertenti (kemm għall-plejers kif ukoll għall-ispettaturi) sakemm il-ġenerazzjoni l-ġdida ta’ plejers timmatura u tilħaq il-livell anzjan. Il-plejers Maltin jistħoqqilhom opportunitajiet – iżda dawk l-opportunitajiet ma jeżistux jekk ma jkunx hemm biżżejjed plejers lokali lesti li jikkompetu ma’ timijiet tal-kbar.
U xi ngħidu dwar ir-riżorsi (courts) fejn tilagħbu l-logħob tal-kampjonat tagħkom?
Il-Padiljun tal-Handball il-ġdid fil-Ħamrun kien żieda kbira għax-xena tal-handball ta’ Malta, billi ta lill-klabbs aktar aċċess għal faċilitajiet ta’ taħriġ xierqa u jiżgura li l-logħob tal-kampjonat ikun jista’ jkompli anke meta l-qorti tal-Università ma tkunx disponibbli. Dan il-progress huwa importanti – iżda għad hemm sfidi ewlenin x’jingħelbu.
Kwistjoni ewlenija hija n-nuqqas ta’ referees indipendenti u kwalifikati, li jpoġġi pressjoni fuq il-klabbs, ifixkel l-iskedar, u jaffettwa l-kwalità u l-ġustizzja ġenerali tal-logħbiet. It-tisħiħ tal-grupp ta’ referees se jkun essenzjali biex jgħolli l-livell tal-handball f’Malta.
Finanzjarjament, il-klabbs ikomplu jiddependu ħafna fuq il-miżati tas-sħubija u l-isponsors, u fil-klima ekonomika tal-lum, li tattira u żżomm dan l-appoġġ huwa aktar ta’ sfida minn qatt qabel. Mingħajru, it-tmexxija ta’ programmi ta’ taħriġ, il-kompetizzjoni, u l-iżvilupp ta’ talent żagħżugħ isiru aktar diffiċli. Allura jekk inti passjonat dwar il-handball f’Malta, issa huwa l-waqt li tinvolvi ruħek. Il-klabbs u l-MHA dejjem qed ifittxu sponsors, voluntiera, u membri tal-kumitat ġodda – u l-appoġġ tiegħek jista’ jagħmel differenza reali.
Kif qed tara l-futur tiegħek fil-handball?
Żgur li se nkompli nsegwi l-isport mill-qrib u nappoġġja lil Phoenix b’kull mod li nista’. Il-handball kien parti kbira minn ħajti, u anke jekk ir-rwol tiegħi jista’ jinbidel maż-żmien, l-imħabba tiegħi għal-logħba se tibqa’. Kemm jekk ngħin wara l-kwinti, nikkontribwixxi għal inizjattivi tal-klabb, jew sempliċement inkun hemm biex inħeġġeġ mill-istands, irrid nibqa’ involut u nagħti lura lill-isport u lill-komunità li tant tatni. Il-handball dejjem se jkollu post f’ħajti.
Għaddi messaġġ finali lil dawk li jixtiequ jagħmlu karriera ta’ suċċess fil-handball.
Ibqgħu umli, ibqgħu bil-ġuħ, u dejjem kunu lesti li titgħallmu – mill-kowċis tagħkom, mit-tim tagħkom, mill-avversarji tagħkom, u anke mill-iżbalji tagħkom stess. Gawdu kull sessjoni ta’ taħriġ, kull intopp, kull sfida, għax kollha jsawrukom f’plejer aħjar u persuna aktar b’saħħitha.
Ftakru li l-handball huwa sport ta’ tim: it-talent individwali huwa importanti, iżda huwa l-impenn lejn it-tim tagħkom, l-etika tax-xogħol tagħkom, u l-karattru tagħkom li se jiddistingwukom. U fuq kollox: gawdu l-logħba! Uħud mill-isbaħ memorji u ħbiberiji ta’ ħajtek se jinħolqu fuq u barra l-court!
