It-tibdil fil-klima mhux xi ħaġa ġdida għall-popolazzjoni ta’ din id-dinja. Mas-snin rajna kemm-il darba l-effetti qerrieda tagħha u l-lista ta’ dawn l-effetti hija wisq twila biex wieħed isemmihom kollha.
Iżda l-aktar tlieta riċenti qiegħdin jissemmew ta’ spiss mill-aħbarjiet, pjuttost b’rata inkwetanti. Mewġ ta’ sħana, nirien u għargħar. B’xi mod jew ieħor stajna nobsru li għandhom x’jaqsmu mat-tibdil fil-klima, iżda kontu tafu bil-konnesjoni?
Skont studju ppublikat mill-ġurnal Climactic Change sabu li aktar kemm il-livell ta’ global warming ikun għoli, aktar jiżdied il-frekwenza jew is-severità jew it-tnejn ta’ temp sħun, għargħar u nixfa.
In-nirien u l-mewġ ta’ sħana
Tajjeb li nibdew mill-għeruq tal-problema. Fattur wieħed li qiegħed jagħmel l-akbar ħsara huwa propju l-emmissjonijiet tal-ħruq tal-fossil fuels. L-akbar konsumatur ta’ dawn huwa ċ-Ċina. Kawża tal-użu eċċessiv tiegħu, it-temperatura globali telgħet minn 1.5 gradi celcius miż-żmien ta’ revoluzzjoni industrijali.
Skont tim internazzjonali magħmul minn xjentisti għall-klima, il-mewġa ta’ sħana, li kisret ir-rekords f’partijiet fl-Istati Uniti u l-Kanada, f’Ġunju li għadda, ma kinitx isseħħ li kieku it-tibdil fil-klima ma jeżistix. Saħqu li t-tibdil fil-klima żied il-probabiltà ta’ mewġa ta’ sħana għal 150 darba aktar.
X’jiġri meta jkun hemm mewġa ta’ sħana? Massa kbira ta’ arja sħuna tifforma fl-atmosfera. Kawża t’hekk tifforma aktar pressjoni mill-arja sħuna tant li tibda timbotta din arja l-isfel. Jiġri iżda li meta l-arja tiġi ikkompressata iżjed l-isfel, tkompli toħloq aktar sħana. Għalhekk, meta din il-pressjoni ta’ sħana iddum aktar minn żewġ ġranet tiġi ddikjarata uffiċjalment bħala mewġa ta’ sħana.
Dawn huma aktar komuni fis-sajf għax il-jet stream, jiġifieri kurrent tal-arja dejjaq li jiċċirkola il-pjaneti inkluż id-dinja tagħna, idur max-xemx.
Filwaqt li n-nirien jistgħu jiġu kkawżati faċilment min-nies, dan l-aħħar, b’mod partikolari fis-sajf, rajna dawn ħafna li żviluppaw b’mod “naturali”, fosthom fi Spanja, fit-Turkija u fil-Greċja.
Ċiklu sħiħ, b’perjodi sħaħ ta’ sħana estrema jixrob bla waqfien mill-veġetazzjoni u l-art sakemm tinbed fjamma waħda. Din tikkawża ħsarat kbar u bħal maġġoranza tal-każi, irreparabbli.
Iżda l-effett domino ma jieqafx hemm. Aktar kemm iż-żona li jibda n-nirien fi ħdanu jkun kbir, aktar għandek ċans ta nirien kbar. Peress li n-nirien jinħakmu b’rata mgħaġġla ħafna, joħolqu effett meteoroloġiku ieħor, u jiffurmaw sħab magħruf bħala pirokumulonimbus. Dawn huma sħab kbar li jikkawżaw ragħad kbir u eċċessiv.
Sadanittant, ir-ragħad, li huwa wieħed mit-tliet fatturi li jikkawżaw nirien (flimkien mas-sħana, ir-riħ u l-fjuwil), ikompli jqabbad aktar nirien.
It-tibdil fil-klima qiegħed iżid in-nirien?
Jonathan Watts, editur tas-sezzjoni li titratta l-ambjent globali fil-gazzetta Ingliża, The Guardian, saħaq li minkejja li għandna problema bit-tibdil fil-klima qiegħdin naraw inqas nirien minn qabel.
Minkejja dan huwa spjega li issa qiegħed ikollna tipi differenti ta’ nirien. “Issa qiegħdin naraw nierien aktar qawwijin u b’saħħithom. Dan għaliex qiegħdin iseħħu f’żoni fejn hemm aktar siġar. Meta jkun hemm kwantita kbira ta’ karbonju li qiegħed jiċċirkola fl-atmosfera, in-nirien idumu aktar u jsiru aktar diffiċli biex jintfew”, spjega Watts.
Is-sħana u l-għargħar
F’ċertu partijiet fl-Ewropa, ammont ta’ xita li normalment jinżel fi żmien xahrejn, niżel f’jumejn. Ir-riżultati kienu devastanti. Il-pajjiżi l-aktar milquta kienu l-Ġermanja u l-Belġju.
Aktar kemm ikollna sħana aktar ikollna l-atmosfera tiġbed umdia. F’ċiklu meteorolġiku ordinajru permezz tal-evaporazzjoni jinħolqu sħab u sussegwentement, ix-xita. Għaldaqstant, peress li qed ikollna ammont eċċessiv ta’ sħana (li permezz tiegħu jiġi evaporat u jsir is-sħab), aktar ikollna xita eċċessiva.
Aktar agħar minn hekk, biex tkompli żżid mal-problema tal-għargħar, normalment il-veġetazzjoni tassorbi l-ilma tax-xita, iżda jekk il-ħamrija tkun maħruqa, l-ebda ilma ma jiġi assorbit u b’hekk l-ilma jkompli jakkumula.
Peter Gleick, speċjalista tal-ilma fi ħdan l-Akkademja Nazzjonali Amerikana għax-Xjenza saħaq li ma jfissirx li ż-żoni li fihom qed jinħolqu dawn iċ-ċirkustanzi, huma l-istess żoni li se jsofru fihom.
“F’żoni fejn ikun kemm ‘produzzjoni ta’ għargħar, fosthom is-Siberja, l-għargħar jista’ jinżel f’żoni iżgħar bħal Ġermanja u l-Belġju,” spjega Peter.
Riċentament, fl-Istati Uniti kien hemm New York u New Jersey li kienu fi stat ta’ emerġenza kawża ta’ għargħar, tant li kien hemm numru estensiv ta’ fatalitajiet wara li ħafna nies mietu mgħerrqin fil-vetturi tagħhom u anke ġo darhom.
Ftit mill fatalitajiet ikkawżati minn għargħar madwar id-dinja fl-2021:
*196 imwiet fil-Ġermanja;
*42 imwiet fil-Belġju;
*żewġ imwiet fir-Rumanija;
*mewt wieħed fl-Italja u ieħor l-Awstrija.
Uħud min-nirien minn madwar il-kontinent Ewropew fl-2021:
- Fl-Italja kien hemm nirien: f’Abruzzio, f’Apulia, f’Basilicata, f’Liguria, f’Calabria, f’Campania, f’Lazio, f’Sardinia, fi Sqallija u fit-Toscana;
- F’Franza kien hemm nirien: f’ Provence-Alpes-Côte d’Azure;
- Fil-Greċja kien hemm nirien: f’Euboea, f’Peloponnese u f’Attica;
- F’Spanja kien hemm nirien: f’Sierra Bermeja, f’ Estepona, Benahavis, Jubrique, Genalguacil, Júzcar, Alpandeire, Faraján u Pujerra
- Fit-Turkija kien hemm nirien; f’aktar min 53 provinċji, inkluż; Antalya, Adana, Isparta, Mersin u Osmaniye;
- Fir-Russja kien hemm nirien fis-Siberja.