F’Malta persuna minn kull ħamsa għandha ‘l fuq minn 65 sena, fażi fil-ħajja kkonsidrata bħala t-tielet età, jew inkella l-anzjanità. F’din il-fażi tal-ħajja persuna tkun irtirat mix-xogħol u ssib aktar ħin biex tgawdi lill-għeżież tagħha u tagħmel l-attivitajiet li qatt ma kellha ċans tagħmel fil-ħajja impenjattiva tax-xogħol u fit-trobbija tal-familja. L-anzjanità attiva u indipendenti, għal dawk li jkollhom il-grazzja li jaslu għaliha, hija l-aħjar mod kif persuna tgħix it-tielet età. Min-naħa l-oħra, l-idea li fl-għabex tal-ħajja l-bniedem imur jgħix f’dar tal-anzjani mhiex attraenti għal kulħadd u għadd ta’ pajjiżi, inklużi Malta, aktar ma jgħaddi ż-żmien, aktar qegħdin iħeġġu biex l-anzjani jibqgħu jgħixu fil-komunitajiet li jkunu draw fihom.
Biex jintlaħaq dan l-għan mhux la kemm tgħidu. Li anzjan avvanzat sew fl-età, ikun jista’ jgħix b’mod indipendenti u moqdi minn dak kollu li għandu bżonn bħal servizzi tas-saħħa, aċċessibbiltà fir-residenza, trasport, mediċini, ikel u idealment xi tip ta’ kumpanija jew wens, hija mira li għandha tkun studjata sew.
Sistema interessanti ferm li qiegħda tiżdied fil-popolarità tagħha f’pajjiżi Ewropej hija dik li minflok persuna avvanzata fl-età tmur tgħix f’dar tal-anzjani (home) din tibqa’ tgħix fid-dar tagħha jew inkella tmur f’residenza ta’ ħaddieħor ma’ anzjani oħra. Gruppi ta’ żewġ, tliet u anke erba’ anzjani fl-istess faxxa ta’ età, b’interessi komuni u idealment anke abitudnijiet konformi, qegħdin jingħaqdu biex b’hekk ikomplu ħajjithom “normali” b’sistema magħrufa bħala l-“co-housing”.
B’kollaborazzjoni bejn dawk involuti, is-sistema tal-“co-housing” qiegħed toffri l-possibbiltà li anzjani ħbieb antiki jew inkella persuni fl-istess ċirkostanzi, jgħaqdu l-forzi taħt saqaf wieħed u barra għajnuna reċiproka, iżommu kumpanija lil xulxin li sservi ta’ spalla u kenn għal kulħadd.
“Il-bniedem huwa annimal soċjali”
F’realtà fejn in-numru ta’ persuni li jgħixu waħidhom qiegħed dejjem jiżdied, kif ukoll qiegħda tiżdied l-età ta’ kemm wieħed jgħix, alternattiva bħal din għall-anzjani hija waħda ta’ min jikkonsidraha. Rigward din l-akkomodazzjoni alternattiva għall-anzjani dan is-sit tkellem mal-ġerantologu Anthony Agius Decelis fejn qalilna li, “sakemm l-anzjani jkunu indipendenti u jistgħu jgħixu mingħajr għajnuna ta’ ħadd għajr li jkollhom bżonn ta’ ftit kumpanija ta’ xi ħaddieħor, m’hawnx aħjar minnhekk. Il-bniedem huwa annimal soċjali u huwa importanti li nibqgħu ngħixu u naqsmu kollox flimkien inklużi l-kontijiet tad-dawl, tal-ilma, tat-telefon u l-ikel li nieklu. Iva, din hija idea sabiħa ħafna”.
Aguis Decelis qal li fi żmienu kienu jaqsmu l-anzjanità fi tliet kategoriji li kienu: l-ewwel kategorija jkun fiha anzjani li l-aktar għandhom bżonn ta’ għajnuna u sapport; it-tieni kategorija huma l-anzjani li għandhom bżonn ftit għajnuna biex jibqgħu jgħixu indipendenti mentri, fit-tielet kategorija, jikkwalifikaw dawk li m’għandhom bżonn ta’ ebda għajnuna biex jgħixu ħajja indipendenti. Huwa spjega li l-iskop prinċipali huwa li, “fil-homes tagħna jkun hemm anzjani fl-ewwel u t-tieni kategoriji”.
Sistema li biha ħadd ma jħossu maqtugħ… għall-anzjani dan ifisser ħafna
Meta wieħed jitkellem fuq l-anzjani, tradizzjonalment u qisu b’mod awtomatiku jaħseb fis-solitudni iżda, tajjeb li jingħad li s-solitudni tinsab f’kull strat tas-soċjetà fejn, biex persuna ma tħosshiex waħidha, din għandha dejjem tara li jkollha relazzjonijiet tajbin tul il-ħajja kollha u mhux biss fl-anzjanità għax f’dan l-istadju, ikun tard wisq.
Fl-istess ħin, is-sistema tal-“co-housing” tgħin lil dawk l-anzjani li jgħixu waħidhom imma jkunu jridu kumpanija ta’ persuna oħra. Permezz ta’ din is-sistema wkoll, aktar anzjani jibqgħu jgħixu fil-komunità u kif spjega Agius Decelis, “allura dan isarraf f’inqas spejjeż fejn jidħlu akkomodazzjonijiet fid-djar tal-anzjani”. Huwa qal li meta persuna tgħix fi grupp, sistema ta’ dan it-tip tista’ tgħin biex ħadd ma jħossu maqtugħ u dan għall-anzjani jfisser ħafna. “Biex din tirnexxi, kull individwu jrid jaħdem biex ikun jista’ jgħix u jaqsam ħajtu ma’ ħaddieħor,” kompla l-ġerantologu.
“Biex din tirnexxi, kull individwu jrid jaħdem biex ikun jista’ jgħix u jaqsam ħajtu ma’ ħaddieħor”
Anthony Agius Decelis
Minħabba li huwa fatt magħruf li fil-proċess naturali tal-bniedem aktar ma’ persuna tavvanza fl-età, aktar ikun hemm bżonn ta’ attenzjoni medika, servizz tas-saħħa affidabbli u disponibbli għalihom huwa vitali. F’dan ir-rigward Agius Decelis ikkonferma li servizz ta’ tobba fil-komunità f’każ li din is-sistema tidħol anke f’pajjiżna, mhuwiex problema. Dan minħabba li, “is-servizz ta’ tobba fil-komunità diġà ilu s-snin jeżisti. Dan beda fi żmien Gvern Laburista u ilu mis-snin 70. Għamlu b’xejn u għal kulħadd. Dan ifisser li fejn hemm bżonn ta’ servizz ta’ tobba, dawn ukoll sejrin jinqdew sewwa bis-sitemap tas-saħħa b’xejn li diġà għandna”.
Proġett pilota li jista’ jagħti bidu għal stil ta’ ħajja differenti
Bħala ġerantologu, Aguis Decelis jaqbel li jista’ jsir proġett pilota ta’ “co-housing” għall-anzjani bil-għan li jħajjar u jinkoraġixxi aktar anzjani biex jibqgħu jgħixu fil-komunitajiet tagħna. Huwa kkonferma li, “iva, il-Gvern jista’ joħloq skemi wkoll biex ikunu regolarizzati l-ħlasijiet ta’ kemm kull anzjan irid iħallas anke lil dawk l-anzjani li għandhom djar tagħhom u jridu joffru akkomodazzjoni lil anzjani oħra li m’għandhomx dar tagħhom”.
Mistoqsi x’jaħseb jekk sistema ta’ dan it-tip hiex vijabbli li tkun estiża f’tip ta’ villaġġ kommunitarju għall-anzjani mgħammar fost l-oħrajn b’gyms apposta u ċinema li juru films klassiċi, Aguis Decelis spjega li meta jkollok akkomodazzjonijiet bħal dawn m’hemmx għalfejn toħloq servizzi ta’ dan it-tip f’kull post, “imma tista’, biex tiffranka l-flus, tuża servizzi diġà eżistenti u tiġbor lill-anzjani billi torganizza trasport adegwat għal dawn is-servizzi. B’hekk ikollok servizzi li qegħdin jintużaw minn iktar anzjani”.
Min-naħa tiegħu Anthony Aguis Decelis, li ħadem u għadu jaħdem tant għall-ġid tal-popolazzjoni anzjana f’pajjiżna, ried jgħaddi messaġġ. Huwa tal-fehma li qatt m’għandek taħli minuta li hija minuta minn ħajtek. “Importanti li tkompli tgħix b’mod attiv il-ħin kollu b’mod kontinwu bla ma qatt toqgħod mgħaxxex f’xi kantuniera ma tagħmel xejn tistenna l-ħin għaddej,” temm dan il-ġerantologu.